Strona:Zielinski Historia Polski-rozdzial1.djvu/003

 Ruch ten, mimo że tolerowany przez władze austriackie, budził pewien niepokój i wątpliwości w kołach konserwatystów galicyjskich z uwagi na swoje powiązania kadrowe z tzw. Organizacją Bojową PPS, a także na osobę samego Piłsudskiego, nazbyt „czerwonego“ w ich oczach. W gruncie rzeczy nie było między nimi a Piłsudskim poważniejszych różnic, jeśli chodzi o stosunek do zagadnienia współpracy z rządem austriackim. Również program tzw. austro-polskiego rozwiązania kwestii polskiej, będący polityczną osią orientacji proaustriackiej, różnic tych nie wywoływał.
 Stosunkowo najpełniej program ten został zresztą sformułowany dopiero w 1915 r. w projekcie hr. Stürgkha, premiera austriackiego. Przewidywał on, że po usunięciu z Królestwa Rosjan „dawne rosyjsko-polskie obszary“ zostałyby włączone w skład monarchii habsburskiej i w jej ramach „zjednoczone z przeznaczonymi do tego częściami Królestwa Galicji w Królestwo Polskie“. Nie oznaczałoby to jednak — jak to interpretowali niektórzy politycy, a także historycy — przekształcenia całości monarchii w państwo trialistyczne, czyli w państwo, w którym nowe „Królestwo Polskie“ miałoby pozycję równorzędną dwom pozostałym jego członom — Austrii i Węgrom. Projekt hr. Stürgkha przyjmował za podstawę raczej zasadę tzw. subdualizmu, tzn. polegał na tym, że Polska i Austria tworzyłyby jeden człon związku dualistycznego wyższego szczebla z Węgrami.
 28 czerwca 1914 r. student serbski Gawryło Princip zastrzelił w Sarajewie następcę tronu austro-węgierskiego, arcyksięcia Franciszka Ferdynanda i jego małżonkę Zofię.
 Austro-Węgry, podszczuwane przez cesarza Niemiec Wilhelma II, wystosowały do rządu serbskiego niesłychanie ostre i obraźliwe ułtimatum z 48-godzinnym terminem odpowiedzi. Dnia 28 lipca Austro-Węgry wypowiedziały wojnę Serbii, 1 sierpnia Niemcy Rosji, a 3 sierpnia Francji. Dnia 4 sierpnia w związku z pogwałceniem neutralności Belgii do wojny przeciwko Niemcom przystąpiła Wielka Brytania, a 6 sierpnia Austro-Węgry przeciwko Rosji. Nieco później (październik 1914) po stronie państw centralnych wystąpiła Turcja, a w rok później także Bułgaria, Włochy, początkowo neutralne, wypowiedziały w maju 1915 r. wojnę Austro-Węgrom. W sierpniu 1916 r. to samo uczyniła Rumunia. Również na Dalekim Wschodzie rozgorzała wojna, gdy w końcu sierpnia 1914 r. Japonia wypowiedziała ją Niemcom. Wreszcie w kwietniu 1917 r. do wojny przeciwko Niemcom przystąpiły także Stany Zjednoczone, które zresztą od samego początku udzielały Entencie daleko idącego poparcia politycznego, gospodarczego, a nawet wojskowego.
 Zgodnie z doktryną wojenną, opartą na z dawien dawna opracowanym planie Schlieffena, Niemcy przyjęły koncepcję „wojny błyskawicznej“, która powinna zakończyć się rozbiciem Francji w ciągu 6 tygodni. W niemieckim sztabie generalnym zdawano sobie bowiem dobrze sprawę z tego, że przy alianckiej przewadze gospodarczej, materiałowej i ludzkiej oraz przy konieczności prowadzenia wojny na dwa fronty, przeciągnięcie się jej na dłuższy czas musiałoby zakończyć się klęską.
 Uderzenie niemieckie na Francję poprzez neutralną, niezdolną do dłuższej obrony Belgię miało na celu uzyskanie owego „błyskawicznego“ zwycięstwa na