Strona:Zielinski Historia Polski-rozdzial1.djvu/023

Ta strona została skorygowana.

wań na gruźlicę na 10 tys. mieszkańców, to już w pierwszym półroczu 1917 r. liczba tych zachorowań wzrosła do ponad 113.

Na drodze do umiędzynarodowienia sprawy polskiej. Rewolucja lutowa w Rosji

Niezwykle ciężkie i wciąż pogarszające się położenie ludności polskiej w okupowanym Królestwie, jak również ewolucja polityczna sprawy polskiej (zwłaszcza po akcie 5 listopada), nie pozostawały bez echa w kołach emigracji polskiej na zachodzie Europy i w Ameryce. Już od stycznia 1915 r. działał w Szwajcarii z siedzibą w Vevey Komitet Generalny Pomocy Ofiarom Wojny, na którego czele stał Henryk Sienkiewicz, wspomagany przez niestrudzonego Antoniego Osuchowskiego. Nazwisko wielkiego pisarza było podstawą nie tylko moralnej, lecz także materialnej działalności Komitetu. Spływały doń datki i ofiary z wielu krajów Europy i Ameryki, przekazywane następnie do kraju dla najbardziej potrzebujących. Ze względu na filantropijny charakter Komitetu Sienkiewicz starannie unikał wszelkiego angażowania się politycznego, choć jego zdecydowana nieufność do Niemiec była dobrze znana.
Pomoc materialna dla Komitetu Sienkiewicza, jak również dla innych organizacji i osób działających na rzecz sprawy polskiej płynęła przede wszystkim ze środków Polonii amerykańskiej. Już na krótko przed wojną istniał tam polski Komitet Obrony Narodowej, który po wybuchu wojny wspierał materialnie i politycznie przez pewien czas akcję legionową Piłsudskiego i w ogóle kierunek polityczny NKN. Nie trwało to jednak długo, gdyż najsilniejsze organizacje polonijne w składzie KON, mianowicie Związek Narodowy Polski oraz Zjednoczenie Polskie Rzymsko-Katolickie, odmówiły popierania sił zbyt jawnie związanych z orientacją na państwa centralne i na domiar niewolne od wpływów „socjalizujących”.

4. Ignacy Paderewski

W październiku 1914 r. powstał Polski Centralny Komitet Ratunkowy, którego honorowym prezesem i najwyższym autorytetem moralno-politycznym stał się wkrótce Ignacy Paderewski. Wbrew swej nazwie PCKR był instytucją nie tylko filantropijną, lecz rozwijał także szeroką działalność polityczną. W praktyce sprowadzała się ona głównie do inicjatyw i wystąpień Ignacego Paderewskiego, którego wielka już wtedy popularność zarówno w środowisku Polonii amerykańskiej i polskich kołach politycznych zachodniej Europy, jak i szerokie kontakty z wielu wybitnymi osobistościami w Stanach Zjednoczonych i Europie otwierały mu drzwi do gabinetów czołowych polityków tych krajów.
Na terenie Europy zachodniej dużą rolę w popularyzowaniu spraw i dążeń polskich odgrywała Centralna Agencja Polska w Lozannie, powstała z końcem 1915 r. i wkrótce całkowicie opanowana politycznie przez polityków