cia publicznego itp. Niektóre z tych poczynań, jak np. wypracowanie organizacji, struktury i kompetencji ogniw władzy rządowej, ustroju szkolnictwa i sądownictwa, stały się zalążkiem systemu i aparatu administracji w niepodległej już Polsce. Również opracowane przez komisje Tymczasowej Rady Stanu i ministerstwa w rządach Rady Regencyjnej projekty niektórych przedsięwzięć gospodarczych (np. dotyczących scalenia gruntów rolnych, melioracji, służebności itp.) stały się pożytecznym punktem wyjścia późniejszych działań po odzyskaniu niepodległości.
Wszystko to działo się już w cieniu bezpośredniego zagrożenia klas posiadających przez „bolszewicką anarchię”. Tylko siła niemiecka mogła to zagrożenie odwrócić. To jednak wymagało wspomnianej reorientacji w obozie pasywistycznym, czego znamiennym przejawem był m. in. skład Rady Regencyjnej. Natomiast czołowi przywódcy polityczni orientacji prorosyjskiej i proalianckiej z zespołu KNP, działający bądź w Rosji, bądź już w krajach zachodnich (głównie w Szwajcarii), zaczęli po upadku caratu tym usilniej zabiegać o pozyskanie dla sprawy polskiej rządów mocarstw zachodnich. Zadanie mieli obecnie o tyle ułatwione, że po upadku caratu i po proklamacji Rządu Tymczasowego ks. Lwowa z 30 marca 1917 r., rządy Francji i Anglii nie były już tak skrępowane w sprawie polskiej, jak za czasów caratu. Po Rewolucji Październikowej skrępowanie to było jeszcze słabsze.
W czerwcu 1917 r. rząd francuski podjął decyzję stworzenia u boku armii francuskiej autonomicznej armii polskiej. W sierpniu tegoż roku powstał w Szwajcarii Komitet Narodowy Polski, będący w pewnym sensie kontynuacją polityczną KNP, powstałego jeszcze w 1914 r. w Warszawie. W miesiąc później został on uznany za „oficjalną organizację polską” przez rząd francuski, a nieco później także przez rządy Anglii i Włoch. Wkrótce też przeniósł swą siedzibę do Paryża, gdzie pozostawał do końca swego istnienia, tj. do 1919 r.
Były to kroki o tyle połowiczne, że podejmując je rząd francuski ciągle powoływał się na marcową proklamację rosyjskiego Rządu Tymczasowego, co oczywiście poważnie ograniczało ich polityczny sens i dalszy bieg rozwoju sprawy polskiej uzależniało niejako od aprobaty rządu rosyjskiego.
Tymczasem jednak wybuchła w Rosji nowa rewolucja — Rewolucja Październikowa, która położyła definitywnie kres nie tylko caratowi, ale i wszelkiej innej „białej” Rosji.
Rewolucja Październikowa, otwierając nowy rozdział w dziejach ludzkości w ogóle, szczególne i bezpośrednie znaczenie miała dla krajów środkowej Europy, a zwłaszcza krajów i narodów ujarzmionych przez carat. Olbrzymie znaczenie dla dalszego biegu wojny miał rosyjski przykład wyjścia z wojny przez rewolucję. Jednocześnie w dekrecie o pokoju z 8 listopada 1917 r. rewo-
