Galicją Wschodnią po Zbrucz. Od tej chwili musiały one wejść w konflikt z od działami Armii Czerwonej, posuwającymi się naprzód od wschodu.
Podobnie rozwijała się sytuacja na północnym wschodzie. W wyniku porozumień między władzami polskimi a dowództwem niemieckiego Oberostu na początku 1919 r. oddziały polskie zaczęły stopniowo zastępować oddziały niemieckie, pozostające jeszcze — na mocy specjalnej klauzuli rozejmu z 11 listopada 1918 r. — na wschodzie, w celu odgrodzenia Europy od „czerwonego niebezpieczeństwa“.
Wiosną 1919 r. wojska polskie pod osobistym dowództwem Piłsudskiego podjęły pierwszą większą operację na odcinku białoruskim, w której wyniku zajęły w kwietniu m. in. Wilno. Również i tutaj weszły one w konflikt bojowy z oddziałami Armii Czerwonej, zapoczątkowując w ten sposób nie wypowiedzianą wojnę z Rosją Radziecką[1].
Zajęcie Wilna wywołało zarazem ostry i długotrwały konflikt z Litwą, która uważała je (o większości, podobnie jak Lwów, polskiej), niegdyś stolicę Wielkiego Księstwa Litewskiego, za swoją stolicę. Wobec ostrości konfliktu powstało w ten sposób również na północy pewne nadwyrężenie ciągłości kordonu antyradzieckiego. Rządy mocarstw zachodnich, a szczególnie Francja i marszałek Foch, starały się zlikwidować ów konflikt, ale i tu nie dało to rezultatów.
Tymczasem ofensywa polska na froncie wschodnim rozwijała się z coraz większym impetem. Poważnie ułatwiała ją okoliczność, że w tym czasie Rosja Radziecka była gospodarczo wyniszczona wojną, a jednocześnie młoda władza radziecka wytężała wszystkie siły do złamania interwencji obcej i groźnych akcji zbrojnych białych generałów: Judenicza, Kolczaka, Denikina i Wrangla. Latem 1919 r. wojska polskie znajdowały się już daleko w głębi Białorusi i Ukrainy i posuwały się dalej.
Wojna na wschodzie wywołała w społeczeństwie polskim różnorodne uczucia i nastroje: od szowinistycznej euforii w kołach nacjonalistycznych i mieszczańskich, poprzez postawę nierozumienia sensu wojny i obojętności wobec niej, przede wszystkim wśród chłopstwa, aż po stanowisko zdecydowanego potępienia w szeregach rewolucyjnej klasy robotniczej, reprezentowanej przez KPRP. Z głęboką niechęcią, a niejednokrotnie wręcz z czynnym oporem, spotykały się polskie rządy na okupowanych ziemiach białoruskich i ukraińskich. Wynikało to z samego charakteru tych rządów, jako rządów okupacyjnych na terenach obcych i wrogich. Okupacyjna polityka gospodarczej eksploatacji i politycznego terroru wywołała tym większą nienawiść wobec polskich „panów“, że ludność tych obszarów zdołała już zetknąć się z wyzwoleńczymi hasłami narodowymi i społe-
- ↑ Problematykę tę przedstawił autor szerzej w Historii Polski, t. IV: 1918-1939, cz. I: 1918-1926, pod red. L. Grosfelda i H. Zielińskiego. Warszawa 1969, s. 270-274.
