3
|
rozdział
trzeci |
Pokój ryski oraz decyzja Rady Ambasadorów z 1921 r. ustaliły ostatecznie granice Polski. Powierzchnia jej wynosiła 389 tys. km², ludność — według spisu z 1921 r. — 27 mln mieszkańców. Najdłuższą granicę miała Polska z Niemcami, mianowicie 1912 km, tj. 34,5% całej długości granic (5529 km), następnie z Rosją Radziecką — 1412 km (25,5%) i z Czechosłowacją — 984 km (17,8%). Granica morska miała zaledwie 140 km (2,5%), przy czym poza Gdańskiem nie było tam żadnego portu, z wyjątkiem małych portów lub przystani rybackich. Zarówno pod względem powierzchni, jak i liczby ludności Polska zajmowała szóste miejsce w Europie.
Ukształtowanie granic niepodległej Polski było wysoce niekorzystne i narażało ją na liczne konflikty i zagrożenia. Dotyczyło to wszystkich granic, z wyjątkiem dwóch najkrótszych (poza granicą morską) — z Rumunią i Łotwą. Szczególny niepokój budzić musiała granica najdłuższa, z Niemcami, otaczająca Polskę niby obcęgami od północy i zachodu. Napięcia i obustronne pretensje terytorialne rodziła również granica południowa z Czechosłowacją (sprawa Śląska Cieszyńskiego, Spisza i Orawy). Liczne niepokoje i konflikty powstawały wzdłuż granicy wschodniej, odcinającej obszary narodowościowo niepolskie lub mieszane od Ukrainy i Białorusi. Źródłem konfliktów i wrogości była wreszcie także granica polsko-litewska.
Natomiast poza granicami Polski pozostały znaczne i zwarte obszary narodowościowo polskie, przede wszystkim zachodnia część Górnego Śląska, tzw. pogranicze pilsko-złotowskie, Warmia, Powiśle i Mazury, gdzie zamieszkiwało łącznie — według tendencyjnie zaniżonych urzędowych statystyk niemieckich z 1925 r. — 744 tys. Polaków, a według szacunków polskich — ok. 1 060 tys. Także w zwartym bloku zamieszkiwali Polacy czeską część Śląska Cieszyńskiego w liczbie ok. 84 tys. osób (według urzędowej statystyki cze-
