wskiego stwierdzał, że „z Narodową Demokracją (ZLN) w sprawach ważnych narodowych nie dzielą nas zasadnicze różnice”.
W swych założeniach ideologicznych i programowych chadecja kierowała się wskazaniami encykliki papieskiej Leona XIII Rerum novarum (1891), tzn. zasadami solidaryzmu społecznego w imię zapewnienia „społecznej harmonii w rozdzieranym klasowymi antagonizmami społeczeństwie”. Przeciwstawiając się socjalizmowi i komunizmowi chadecja głosiła także potrzebę pohamowania „instynktów egoistycznych”, cechujących gospodarkę kapitalistyczną. Domagała się „harmonii religii i państwa”, „zupdnej wolności i równouprawnienia dla poszczególnych wyznań” — z tym jednak, że Kościół katolicki winien mieć zapewnione wśród nich „naczelne stanowisko”. Szkoła powinna być szkołą wyznaniową, W sprawach polityki zagranicznej nawiązywano do „misji Polski” na wschodzie Europy — „na straży łacińskiej kultury”. Według J. Holzera różnice między stanowiskiem programowym chadecji i endecji polegały m. in. na odmiennym rozłożeniu punktów ciężkości. „Mimo pewnych różnic programowych — stwierdza on — w sprawach polityki zagranicznej, narodowościowej i ustrojowej podporządkowywano się w zasadzie ZLN. Z drugiej strony ZLN uznawał postulaty swego partnera politycznego w sprawach oświaty, kultury i obyczajowości”. Chadecja „nie akceptowała też bezwzględnej zachowawczości ZLN, usiłując — przynajmniej w programie — zająć stanowisko umiarkowanie reformatorskie”. Do czołowych przywódców chadecji zaliczyć należy — obok wymienianych już Wojciecha Korfantego i ks. Stanisława Adamskiego — J. Chacińskiego. L. Gdyka, ks. Z. Kaczyńskiego, W. Bitnera i kilku innych. Wśród wielu dzienników i czasopism związanych z Chrześcijańską Demokracją największą rolę odgrywały wpływowa katowicka „Polonia” oraz „Dziennik Bydgoski”.
Stosunkowo niewielką rolę na prawicy społecznej odgrywały w początkach drugiej niepodległości różne, przeważnie drobne grupy konserwatywne. Skompromitowane przed i w czasie wojny ugodą z zaborcami, organizacyjnie i politycznie nie skonsolidowane, sympatyzowały one bądź z endecją (głównie ośrodki konserwatywne w b. zaborze pruskim, Królestwie i Galicji Wschodniej), bądź z obozem piłsudczykowskim (konserwatyści krakowscy i z kresów wschodnich). Podziały te i sympatie ulegały zresztą częstym zmianom i fluktuacjom. Społeczna baza konserwatystów była oczywiście nader wąska. Mieli oni jednak w swej dyspozycji niektóre wpływowe organy prasowe (np. krakowski „Czas”, wileńskie „Słowo”), a ich ideologię reprezentowało wielu znanych parlamentarzystów, dziennikarzy, powiązanych z arystokracją uczonych i dostojników kościelnych, jak arcybiskup J. Teodorowicz, E. Dubanowicz, S. Estreicher, S. Mackiewicz (Cat), E. Sapieha, M. Zdziechowski i inni.
W ruchu ludowym najpoważniejszą siłę polityczną stanowiły Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast” i Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie”. Pod względem organizacyjnym i politycznym w ruchu ludowym panowała duża
