Strona:Zielinski Historia Polski-rozdzial3.djvu/016

dycji uporczywej walki w obronie praw chłopskich na terenie Galicji, gdzie też i w Polsce niepodległej miało największe wpływy i poparcie mas chłopskich. Stamtąd też wywodził się niekwestionowany przywódca ruchu ludowego w Polsce — W. Witos. Wybitną rolę w „Piaście” odgrywali również W. Kiernik, M. Rataj, J. Dąbski, A Średniawski, J. Brodacki i kilku innych. Prasa PSL „Piast” była stosunkowo nieliczna. były to przede wszystkim tygodniki „Piast” (w Krakowie) i „Wola Ludu” (w Warszawie). ponadto poznański „Włościanin”. „Gazeta Grudziądzka” i parę innych — przeważnie o skromnym nakładzie i lokalnym tylko zasięgu.
 Na lewo od „Piasta” działało drugie wielkie stronnictwo chłopskie — „Wyzwolenie”. powstałe w czasie I wojny światowej. W przeciwieństwie do „Piasta” opierało się ono głównie na masach chłopskich w b. Kongresówce. Znacznie częściej niż w „Piaście” dochodziły w nim do głosu poglądy i dążenia radykalne, nieraz z trudem tylko opanowywane przez bardziej umiarkowane kierownictwo stronnictwa. Dysponując początkowo niemałą siłą 17% mandatów w Sejmie. „Wyzwolenie” w okresie późniejszym podlegało, jak już wspomniano, częstym fluktuacjom i konfliktom wewnętrznym. Zamieszanie ideowo — polityczne w stronnictwie sprzyjało rozłamom i secesjom. na których korzystał „Piast” bądź bardziej radykalne grupy w ruchu ludowym (tak np. szeregi stronnictwa opuścił M. Rataj, który przeszedł do „Piasta”). Czołową rolę w „Wyzwoleniu” odgrywali St. Thugutt, J. Poniatowski, T. Nocznicki, K. Bagiński, B. Stolarski. Również to stronnictwo nie dysponowało silną prasą, ale obok paru własnych organów, warszawskiego tygodnika „Wyzwolenie” i krakowskiego „Sztandaru Chłopskiego”, cieszyło się poparciem kilku wpływowych pism codziennych, jak warszawski „Kurier Poranny”, „Kurier Lwowski” i paru innych.
 Jak już wspomniano, nie odegrały trwalszej roli w ruchu ludowym PSL-Lewica (m. in. z J. Stapińskim. jedną z czołowych postaci ruchu ludowego w Galicji, silnie jednak atakowanym za swą polityczną dwuznaczność i interesowność) oraz grupy katolicko-ludowe. początkowo dość wpływowe.
 Zasadniczo nowe treści do ruchu ludowego wniosła powstała w wyniku rozłamu w PSL „Wyzwolenie” w 1924 r. Niezależna Partia Chłopska (NPCh). W swym programie głosiła m. in. hasła walki o stworzenie rządu robotniczo-chłopskiego, przeprowadzenia reformy rolnej bez odszkodowania, rozdzielenia Kościoła od państwa, sojuszu ze Związkiem Radzieckim, gruntownej zmiany polityki mniejszościowej. Opowiadając się jednoznacznie za drogą rewolucyjną, ściśle współpracowała z KPP zarówno w terenie, jak i na forum sejmowym. Jej przywódcy, jak A. Fiderkiewicz. S. Wojewódzki, A. Bon, współpracowali też blisko z białoruską „Hromadą”. Prześladowana i szykanowana przez cały czas swego istnienia. NPCh zdołała rozwinąć się w partię masową, mając swe główne oparcie w kilku województwach centralnych. Nie ułatwiały jej tego jednak tendencje sekciarskie, od których nie była wolna. W 1927 r. została rozwiązana, ale jej działacze nie zaniechali działalności rewolucyjnej na wsi i wkrótce przystąpili do organizowania Zjednoczenia Lewicy Chłopskiej „Samopomoc”, partii o podobnie rewolucyjnym charakterze.