Strona:Zielinski Historia Polski-rozdzial3.djvu/019

Ta strona została przepisana.

na dwa fronty: przeciwko siłom społecznej prawicy i rewolucyjnej lewicy, przy czym ten ostatni front był uważany za główny i decydujący (co zresztą doceniali w pewnym stopniu i niektórzy przywódcy endecji, jak Dmowski). Budziło to często niezrozumienie i niepokój w szeregach samej P PS; było ostro krytykowane na pierwszych zjazdach powojennych PPS, powodowało w niej secesje i rozłamy, którym przewodzili niejednokrotnie wybitni, lewicowi jej przywódcy, jak T. Żarski, J. Czeszejko-Sochacki, S. Łańcucki i inni. Niewątpliwie wyrazem zamieszania polityczno-ideologicznego w łonie partii były też wybory do Sejmu Ustawodawczego 1919 r., W których — przypomnijmy — PPS zyskała zaledwie 12, 5% głosów, co pozostawało w wyraźnej dysproporcji do dominujących wówczas w masach robotniczych i chłopskich dążeń do radykalnych przemian społecznych.
Mimo wszystko PPS należała w sejmie do ugrupowań o poważnych wpływach i sile politycznej. Zawdzięczała to w dużej mierze swym przedstawicielom w sejmie (w klubie Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów), którymi byli często politycy z wielkim doświadczeniem parlamentarnym i szeroko znani w kraju, jak I. Daszyński, F. Perl, H. Diamand, H. Lieberrnan, M. Niedziałkowski, N. Barlicki, M. Malinowski, J. Moraczewski, R. Jaworowski, B. Limanowski i szereg innych. Ważny kanał wpływów PPS na klasę robotniczą stanowiła prasa partyjna, a w niej zwłaszcza dzienniki o wieloletniej tradycji walki z siłami reakcyjnymi, jak organ centralny PPS, warszawski „Robotnik”, krakowski „Naprzód”, katowicka „Gazeta Robotnicza” i kilka innych pism.
Jedno z najważniejszych źródeł siły PPS stanowiły jej wpływy w tzw. klasowych związkach zawodowych — najsilniejszej organizacji zawodowej w Polsce, W jej kierownictwie (Komisji Centralnej Związków Zawodowych) czołową rolę odgrywali działacze z PPS. Szerokie wpływy miała też ta partia wśród młodzieży robotniczej, przede wszystkim za pośrednictwem popularnego Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego, stworzonego i prowadzonego przez PPS. Niemałe wpływy posiadała ona także w spółdzielczości robotniczej, w organizacjach kobiecych itp. Miała też PPS dobre kontakty międzynarodowe (przeważnie nawiązane jeszcze przed wojną), wynikające m. in. z jej przynależności do II Międzynarodówki Socjalistycznej.

KPRP między I i II Zjazdem

Na lewym skrzydle polskiego ruchu robotniczego mieściła się jedyna w nim partia rewolucyjna, powstała w 1918 r. Komunistyczna Partia Robotnicza Polski. Rozbicie Rad Delegatów Robotniczych w połowie 1919 r. praktycznie przekreśliło szanse na rychłe zwycięstwo dążeń rewolucyjnych w kraju. Wiele czynników natury obiektywnej i subiektywnej złożyło się na ich niepowodzenie, i to zarówno czynników z zakresu strategii, jak i taktyki walki politycznej, prowadzonej przez KPRP. Całokształt tych zagadnień wymagał nowych głębokich przemyśleń w łonie partii, niekiedy rewizji jej dotychczasowego stanowiska. Symptomatyczna pod tym względem — obok polemik i dyskusji w innych sprawach —