Strona:Zielinski Historia Polski-rozdzial5.djvu/024

Ta strona została przepisana.

Jądro tych układów stanowił tzw. pakt reński, w którym pięć pierwszych wymienionych państw gwarantowało nienaruszalność granic niemiecko-francuskiej i niemiecko-belgijskiej. Rozstrzyganie ewentualnych sporów między Niemcami a Francją i Belgią regulowały konwencje arbitrażowe, podpisane przez te trzy państwa. Pakt reński pomijał natomiast całkowicie sprawę granic Niemiec z Polską i Czechosłowacją. Dotyczyły ich natomiast traktaty arbitrażowe między tymi państwami. Dokumenty te nie mówiły jednak nic o nienaruszalności zachodnich granic Polski i Czechosłowacji, ale zobowiązywały jedynie zainteresowane strony do rozwiązywania sporów na drodze pokojowej, za pomocą arbitrażu. W tej sytuacji nader wątłą rekompensatę dawały Polsce i Czechosłowacji „traktaty gwarancyjne” z Francją, mające charakter umów dwustronnych, powstałych niejako na marginesie rozmów lokarneńskich i nie włączonych do oficjalnych dokumentów konferencji. Sukces dyplomatyczny Stresemanna podkreślała zgoda mocarstw na przyjęcie Niemiec w niedalekiej przyszłości do Ligi Narodów — i to do jej kierowniczego organu, mianowicie Rady Ligi.
Locarno, wielki sukces polityczny Niemiec Stresemanna. oznaczało istotne podważenie postanowień traktatu wersalskiego i ustalonego przez ten traktat porządku europejskiego. Stanowiło niejako zachętę dla Niemiec do wzmożonej akcji przeciwko narodom Europy wschodniej i Związkowi Radzieckiemu. Na razie była to jeszcze ekspansja o charakterze dyplomatycznym, „pokojowym”, co wynikało z tego, że Niemcy były militarnie jeszcze zbyt słabe. Locarno doprowadziło do istotnego stępienia sojuszu polsko-francuskiego, do jego swoistego rozmiękczenia. Podważyło w społeczeństwie polskim zaufanie w lojalność francuskiego sojusznika, co z kolei w dalszej konsekwencji osłabiło jego pozycję polityczną w środkowej Europie. Po konferencji w Spa (1920) stanowiło kolejną wielką klęskę polityczną dyplomacji polskiej, kierowanej wówczas przez ministra Aleksandra Skrzyńskiego.
Locarno nie podniosło oczywiście również popularności ani autorytetu rządu Grabskiego. Był on zresztą coraz krytyczniej oceniany przez sfery przemysłowe i bankierskie. Pozycja złotego jesienią 1925 r. znowu zaczęła się chwiać. W sejmie Grabski napotykał coraz większe trudności i opozycję. Dnia 13 listopada 1925 r. ustąpił wraz z całym swym gabinetem.
W swym całokształcie znaczenie rządów Grabskiego wiąże się jednak przede wszystkim z jego reformą walutową. Wbrew wszelkim trudnościom i perturbacjom reforma ta zdała egzamin i ostała się jako trwały spadek po Grabskim. Jednocześnie była ona nieodzowną przesłanką względnej stabilizacji gospodarczej, jaką — na krótko zresztą — osiągnęło państwo polskie niemal bezpośrednio po ustąpieniu Grabskiego.