Strona:Zielinski Historia Polski-slowo wstepne+okladka.djvu/05

Ta strona została uwierzytelniona.
Słowo wstępne

Dwadzieścia lat niespokojnego pokoju w Europie i dwadzieścia lat trudnej niepodległości — do tego w największym skrócie sprowadzić można nasze i naszego kontynentu dzieje w latach 1918-1939. Jak do tego doszło? Dlaczego taki właśnie obrót przyjął bieg historii w tym okresie? Jaką w tym rolę odegrała Polska, co dała jej owa trudna, krótkotrwała niepodległość — oto pytania, które od lat stawiają sobie historycy i próbują na nie znaleźć odpowiedź.
Ich badania zaowocowały dorobkiem, który na ogół wyjaśnia wszystko, co najważniejsze, zwłaszcza gdy chodzi o problemy polityczne i gospodarcze. Gorzej, gdy chodzi o próby bardziej generalnego, „syntetycznego” spojrzenia na te zagadnienia. Prace o takim zakroju i takim zamyśle ciągle jeszcze dają się zliczyć niemal na palcach jednej ręki — i natychmiast znikają z półek księgarskich.
Za podjęciem kolejnej próby tego rodzaju przemawia jeszcze jeden wzgląd: oto mianowicie w ostatnich latach pojawiło się przynajmniej kilka cennych prac, poświęconych problematyce struktur społecznych, kultury literackiej, oświaty itp., a więc tematyce do niedawna raczej słabo reprezentowanej w naszej historiografii. Tym bardziej więc powstaje potrzeba (i możliwość) rozszerzenia dotychczasowego spojrzenia na historię Polski w XX wieku z uwzględnieniem tego nowego dorobku. Te refleksje legły też u podstaw zamysłu tej książki.
Problematyka polityczna omawianego w niej okresu historycznego należy, jak wspomniano, do najlepiej zbadanych i stosunkowo wyczerpująco ukazanych już w dotychczasowych opracowaniach ogólnych, poświęconych międzywojennemu dwudziestoleciu. Dlatego też i książka niniejsza — gdy o te sprawy chodzi — opiera się w znacznej części na wcześniejszych pracach jej autora, jak Historia Polski PAN (t. IV, cz. I), a w szczególności podręcznik akademicki Historia Polski 1864-1939, z którego poszczególne rozdziały czy inne fragmenty mogły być przeniesione bez większych zmian do książki niniejszej. Niemniej i w tych fragmentach dokonano w wielu wypadkach istotnych uzupełnień, weryfikacji itp. W szczególności — gwoli pełniejszego przedstawienia genezy II Rzeczypospolitej — znacznie więcej miejsca trzeba było poświęcić bezpośrednim antecedencjom listopada 1918, tzn. czasom I wojny światowej.
Książka została ukończona w 60 rocznicę odzyskania „drugiej niepodległości”, ale nie ukrywa — nie jest bowiem rocznicową laurką — że była to niepodległość trudna, często bolesna. Było równocześnie dążeniem autora ukazanie doniosłości tego krótkiego rozdziału w życiu narodu jako jednego z ważnych źródeł, z którego mógł on czerpać i czerpał wiarę w swą niezwalczoną zdolność do odrodzenia się w wolności wbrew przemocy, okrucieństwu i przygniatającej prze-