oznaczające serce – będące według Jívarów ośrodkiem myśli i uczuć (Taylor & Chau 1983: 5). Oprócz rozkochiwania w sobie pożądanej osoby i podtrzymywania uczucia współmałżonka, śpiewanie anentów[1] służy wielu innym celom, nie związanym z miłością. Na przykład są anenty, które wspomagają wzrost roślin uprawnych (kierowane do Nunkui – żeńskiej istoty będącej opiekunką poletek) czy sprawiają, że szczeniak wyrasta na dobrego psa myśliwskiego.
Anenty są przekazywane po liniach pokrewieństwa i powinowactwa – zwykle matki i teściowe przekazują je odpowiednio córkom i synowym, a ojcowie i teściowie synom i zięciom (patrz np. Taylor & Chau 1983: 6). Rzadziej zdarza się, że transmisja anentu zachodzi pomiędzy osobami odmiennej płci (na przykład gdy matka przekazuje pieśń synowi). Jívaro utrzymują też, że niekiedy anenty mogą być im przekazywane we śnie przez różne istoty.
Według Jívarów, anenty, aby skutecznie oddziaływały na jakąś osobę (włączając tu także zwierzęta i istoty „nadprzyrodzone”, które dla Indian również są osobami), nie muszą być śpiewane głośno, tak, aby ta osoba je słyszała. Nie musi też ona w ogóle znajdować się w pobliżu. Pieśni te wykonywane są zwykle cicho, w samotności, gdzieś na poletku, w lesie, czasem w domu. W istocie słowa anentu wcale nie muszą być wymawiane na głos. Melodia może zostać zagrana na flecie poprzecznym (pinkuin) lub na łuku muzycznym (tumank), a słowa powtórzone jedynie w myślach (patrz np. Taylor & Chau 1983: 6). Wreszcie można w ogóle zaniechać wymawiania słów i grania melodii i odśpiewać anent wyłącznie w myślach. Zaśpiewany w ten sposób wciąż ma on moc sprawczą. Treść anentu (która na ogół ma charakter metaforycznych wizji odmalowanych w pieśni) ma wpływać na uczucia osoby, do której pieśń jest kierowana i modyfikować je w kierunku pożądanym przez śpiewaka.
Anenty, mające charakter prywatny i magiczny, odróżniają się zasadniczo od „świeckich” pieśni nampet śpiewanych na fiestach, podczas których pije się nijamanch (piwo z manioku) i od pieśni ujaj, śpiewanych przez kobiety, mających chronić mężczyzn przebywających na wyprawie wojennej (patrz: Taylor & Chau 1983: 6)[2].
Nas interesują tu anenty miłosne. Można je roboczo podzielić na różne rodzaje ze względu na cel. Są to pieśni służące rozkochaniu w sobie upragnionej osoby, pieśni, które mają sprawić, by mąż lub żona nie zapomnieli o swoim współmałżonku, pieśni, które spowodują powrót współmałżonka, który odszedł, wreszcie takie, które mają ukoić gniew współmałżonka. W tekście tym zajmę się niektórymi z tych (i innych) kategorii pieśni magicznych, korzystając ze zbioru anentów „małżeńskich” zapisanych wśród ekwadorskich Achuarów przez Anne Christine Taylor i Philippe Descolę i przetłumaczonych z pomocą dwujęzycznego Shuara – Ernesta Chau (Taylor & Chau 1983), jak i z innych źródeł. Dodać należy, że teksty anentów, wysoce idiosynkratyczne i zawierające wiele metafor, nie zawsze są łatwe do przetłumaczenia i zrozumienia. Pieśni, które wybrałem do niniejszego tekstu, odnoszą się w jakiś sposób do świata zwierząt.
We wspomnianym zbiorze licznie reprezentowane są anenty śpiewane przez osobę, która chce, by znajdujący się w tej chwili daleko współmałżonek myślał i pamiętał o niej.
Pieśni magiczne tego typu śpiewane są zarówno przez mężczyzn, którzy w związku z jakimś
- ↑ Słowo anent w dalszym tekście traktuję tak jakby było słowem polskim, a więc stosuję do niego polską liczbę mnogą (anenty), oraz odmieniam je przez przypadki (anentów, anentami etc.).
- ↑ Co zaś do pieśni szamańskich, według Juncosy (1991) określane są one mianem uwishin kantu, choć Perruchon (2002), jak i Descola (1997: 318), określają te pieśni również jako anent.
