stwierdza się bardzo znaczny rozwój handlu, która to naprawa w pierwszym rzędzie przypada w udziale Polakom. Byliśmy na dobrej drodze do zupełnego zaopatrzenia się handlowego. I oto stwierdzenie, które najlepiej zilustruje długoletnie przygotowanie społeczeństwa naszego do pracy ekonomicznej: zwyciężaliśmy na całej linji, w małych jeszcze rozmiarach, ale o własnych siłach, własną wiedzą tworzyliśmy nową twierdzę naszą narodową.
Era Capriviego stanowiła tylko krótką przerwę w nieustannej zresztą polityce antypolskiej rządu pruskiego. Przesilenie gospodarcze, które odbiło się przedewszystkiem na położeniu rolnictwa, pozostawiło majątki ziemskie na wschodzie polskim w poważnych kłopotach finansowych.
Na chwilę tę rozpoczął rząd pruski ponowne, coraz silniejsze ataki na żywioł polski. Dotknął nas nasamprzód gospodarczo: komisją kolonizacyjną (o czem poniżej). Ale równocześnie prowadził akcję germanizacyjną z największą bezwzględnością we wszystkich dziedzinach społecznych. W okresie tym wymarły wzgl. usunięte zostały ostatnie niemal okazy urzędników-Polaków w administracji niemieckiej. Droga do urzędów została Polakom zagrodzona jaknajzupełniej. Ktokolwiek chciał nadal czerpać ze żłobu państwowego, stawał się renegatem. W administracji
