Strona:Zygmunt Zaleski - Z dziejów walki o handel polski.pdf/43

zagrożona i gdzie największe można było poczynić postępy. Tenże człowiek stwarza w roku 1842 Bazar jako środowisko towarzyskie i asyl dla handlu polskiego. Obok stwarzanych przez innych instytucyj i stowarzyszeń charytatywnych, obok podobnej pracy kasyna gostyńskiego, zakłada Marcinkowski organizacje dobroczynne jak Towarzystwo ku wspieraniu ubogich i biednych w Poznaniu.
 Organizują się rolnicy, podnosi się kultura rolna (Dezydery Chłapowski), rozkwita sztuka ogrodnicza (Działyński), wzmacnia się teatr, muzyka, malarstwo, budownictwo (kaplica złota w Katedrze Poznańskiej), czytelnictwo (bibljoteki), wiedza muzealna (Towarzystwo starożytności w Szamotułach).
 Prace Marcinkowskiego stanowią przedbłysk późniejszych działań naszych społecznych i dają im silną podstawę. Na razie umysły polskie koncentrują się około spraw literackich i — rewolucyjnych. Stosunki z emigracją, stale utrzymywane, dzierżą ducha wojennego. Komitety rewolucyjne, spiski, przygotowania wojenne, — naokoło drugiego wodza: myśliciela i spiskowca Karola Libelta.
 W roku 1846 porusza się cały naród procesem moabickim, w roku 1848 całe Księstwo stoi w ogniu powstania, żywy dając dokument woli narodu ku swobodzie.
 Powstanie upada, gwałty Niemców gromadzą Polaków w jeden zespół; ale dużo zmienia się.