Traktat rozbiorowy pomiędzy Rzecząpospolitą a Królestwem Prus 1793
Traktat rozbiorowy 25 września 1793, Grodno
| Traktat rozbiorowy pomiędzy Rzecząpospolitą a Królestwem Prus | |||
25 września 1793, Grodno
 Zobacz też: Traktaty polsko-austriackie dotyczące I rozbioru |
TRAKTAT
Między Najjaśniejszym Królem Jegomością i Rzecząpospolitą Polską z jednej a Najjaśniejszym Królem Jmcią Pruskim z drugiej strony zawarty. W imię Trójcy Przenajświętszej. Niech będzie wiadomo komu należy. Wywrócenie konstytucji i rządu wewnętrznego Rzeczypospolitej Polskiej przez nielegalną rewolucją 3 maja 1791 zamięszania, które od tej nieszczęśliwej epoki kraj niszczyć nie przestawały i zatrważające szerzenie się w nim ducha szkodliwych inowacji, zniewoliwszy Najjaśniejszego Króla Jmci Pruskiego i Najjaśniejszą Imperatorową Jejmć Wszech Rosji do porozumienia się i zniesienia z Sąsiedzkimi Mocarstwami względem sposobów ochronienia swych państw od bliskiego niebezpieczeństwa, jakim były zagrażane. Rzeczony Król Jmć Pruski i Najjaśniejsza Imperatorowa Jmć Wszech Rosji, połączeni zgodnością wzajemną zadań i widoków uznali, że inaczej zapobiec złemu nie zdołają, jak przez przyłączenie do swych respective państw, krajów im przyległych o swej stałej i nieodmiennej w tej mierze determinacji Rząd Polski przez wspólną deklaracją podaną w Grodnie 9 kwietnia ostatniego, uwiadomili. I odebrawszy hołd i przysięgę wierności od swych nowych poddanych, wezwali Naród Polski do zgromadzenia się na sejm dla zagruntowania za przyjazną ugodą układów, które mają zapewnić trwałość stanu aktualnego rzeczy i przyszłej egzystencji Rzplitej.- Tym końcem Najjaśniejszy Król Jmć Pruski opatrzył zupełnym umocowaniem JP. Henryka Ludwika de Buchholtz, swego tajnego konsyliarza skarbowego, Posła Nadzwyczajnego i Ministra Pełnomocnego u Dworu Polskiego, a Najjaśniejszy Król Jmć i Rzeczpospolita Polska wyznaczyli i umocowali z swej strony: z senatu: Przewielebnych Ignacego kscia Massalskiego biskupa wileń., Wojciecha Skarszewskiego biskupa chełmskiego, Józefa Kossakowskiego, biskupa inflantskiego, WW. Michała Kscia Radziwiłła wojewodę wileńskiego, Piotra Ożarowskiego woynickiego, Józefa Oborskiego ciechanowskiego kasztelanów. Ex Ministerio: WW. Ludwika Tyszkiewicza Marszałka WW. Ks. Lit., Szymona Kossakowskiego Hetmana WW. Ks. Lit., Antoniego Kscia Sułkowskiego Kanclerza W. Koron., Kazimierza Konstantyna Platera Podkanclerzego W. Ks. Lit., Michała Ogińskiego Podskarbiego WW. Ks. Lit., Józefa Zabiełły Hetmana Polnego W. Ks. Lit., Teofila Załuskiego Hr. S.P.R. Podskarbiego Nadwornego Kor., Antoniego Dziekońskiego Podskarbiego Nadwor. W. Ks. lit., z Stanu Rycerskiego: UUr. Józefa Ankwicza Hr. S.P.R. i Leonarda Kossakowskiego z wdztwa krakow., Konstantego Jankowskiego sandomirskiego, Franciszka Kunickiego ziemi chełmskiej, Ksawerego Walewskiego wdztwa wołyńskiego, Józefa Rokitnickiego województwa płockiego, Tadeusza Staniszewskiego i Jana Ostroroga Hrabi S.P. R. ziemi czerskiej, Stanisława Bielińskiego Marszałka Sejmowego i Stanisława Klickiego ziemi warszawskiej, Szczepana Zambrzyckiego ziemi nurskiej, Józefa Szyszkę powiatu lidzkiego, Jana Kleczkowskiego wdztwa trockiego, Macieja Zyniewa starostę berznickiego powiatu grodzieńskiego, Michała Kossakowskiego podkomorzego i posła powiatu kowieńskiego, Ludwika Giełguda z wdztwa żmudz. i Michała Łopotta z wdztwa nowogr. posłów, którzy to pełnomocnicy tym sposobem należycie umocowani, okazawszy sobie wzajemne plenipotencje, zgodzili się na artykuły następujące.
Artykuł I. Będzie odtąd przyjaźń i związek szczery i trwały między Najjaśniejszym Królem Jmcią Pruskim, jego Dziedzicami i Następcami i wszelkimi jego Państwami z jednej, a Najjaśniejszym Królem Jmścią Polskim Wielkim Książęciem Litewskim, jego Następcami, jako też Królestwem Polskim i W. Ks. Lit. z drugiej strony tak dalece, że strony kontraktujące dokładać będą największej baczności na utrzymanie między sobą dobrej zgody i związku wzajemnego, unikając tego wszystkiego coby mogło naruszyć spokojność i pomyślność Państw obudwóch.
Artykuł II. Ażeby zaś ugruntować to szczęśliwe systema jedności i przyjaźni na zasadzie tym trwalszej osądzono za rzecz przyzwoitą i potrzebną oznaczyć i ustanowić granice, które oddzielać będą na potym wiecznemi czasy kraje Najjaśniejszego Króla Jmci Pruskiego i Królestwa Polskiego. Przeto Najjaśniejszy Król Jmć Polski tak za siebie, jako też za swoich Następców, tudzież Stany Królestwa Polskiego i W. Ks. Lit. ustępują przez niniejszy traktat nieodzownie na wieczne czasy i bez żadnego zwrotu, ani jakiegokolwiek bądź wyłączenia Najjaśniejszemu Królowi Imci Pruskiemu, jego Dziedzicom i Sukcesorom obojej płci, województwa, miasta i powiaty, które tenże Król Jmć Pruski wziął w swoją posesją podług patentu swego pod datą 25. marca roku bieżącego i które są oznaczone niniejszym traktatem w linii, począwszy od granicy śląskiej idąc o milę niżej Częstochowy, postępując w prawą do Pilicy, trochę wyżej Koniecpola podług nastąpionego zaboru, tam gdzie wpada rzeczka Biała od Lelowa płynąca. Idąc dalej wzdłuż Pilicą do Grotowic, ztamtąd prostą linią ku Sochaczewu, zostawując Rawę na lewej ręce o pół mile niemieckiej i postępując aż o milę po za miasto Rawę, zwraca się węgłem prostym do małej rzeczki Skierniewki, inaczej Jeżówki zwanej, aż do miejsca gdzie ta rzeczka łączy się z Bzurą, którą się idzie aż do Wisły naprzeciw Wyszogródka, a od tego ostatniego miasta linia prosta aż do Działdowa formuje granicę, tym sposobem, iż brzeg prawy wspomnionych rzek Pilicy, Skierniewki, inaczej Jeżówki zwanej i Bzury przy Polszcze zostanie, lewy zaś brzeg przy Państwie Pruskim, z zapewnieniem wolnego na nich spławu poddanym państw obojga. I nie będzie wolno żadnej stronie takowych przedsiębrać robót, któreby mogły zwrócić bieg aktualny rzeczonych rzek. W miejscach zaś, w którychby komisja demarkacyjna zastała znaki graniczne zajętych posesji inaczej oznaczone, nakaże je przenieść podług powyższego opisania duktu granicznego. Tudzież Najjaśnieszy Król Jmć i Rzeczpospolita Polska ustępują także miasta Gdańsk i Toruń z ich respective terrtoriami. Najjaśniejszy Król Jmć Polski i Stany Korony Polskiej i W. Ks. Lit. odstępują Najjaśniejszemu Królowi Jmci Pruskiemu, jego Dziedzicom i Następcom wszystkie kraje wzwyż wyrażone ze wszelką własnością, władzą najwyższą i niepodległością, ze wszystkimi miastami, fortecami, miasteczkami, wsiami, ze wszystkimi portami, brzegami, rzekami, ze wszystkimi poddanemi i mieszkańcami, uwalniając ich od hołdu i przysięgi na wierność wykonanej Królowi Jmci i Koronie Polskiej, ze wszystkimi prawami, tak co do polityki, jako też i duchowności, słowem ze wszystkim tym, co należy do najwyższej władzy, przyrzekając najwyraźniejszym i najuroczystszym sposobem nie formować nigdy ani directe ani indirecte pod jakimkolwiek bądź pretekstem, żadnej pretensji o kraje i powiaty niniejszym traktatem ustąpione. Obiedwie Najjaśniejsze Strony kontraktujące obowiązują się wyznaczyć nieodwłocznie komisarzów z jednej i z drugiej strony, końcem ułożenia tego ważnego obiektu demarkacji teraźniejszych granic, między Prusami a Polską ze wszelką pilnością i dokładnością, tudzież, ażeby zaspokoić po przyjacielsku spory, sprzeczki i zatargi, któreby mogły powstać z tego powodu między poddanemi wzajemnemi. Będą także w dalszym czasie wyznaczeni podobnież zobopólni komisarze, gdyby się zdarzył spór jakowy tak względem samych granic, jako też z powodu zaprzeczeń praw granicznych wzajemnych poddanych.
Artykuł III. Nawzajem cesji od Najjaś. Króla Jmci Polskiego i Rzplitej niniejszym traktatem uczynionych, Najjaśn. Król JMć Pruski zrzeka się najwyraźniej za siebie i swoich Dziedziców i Następców obojej płci wszelkich pretensji, które może teraz lub mógłby w następnym czasie formować bądź directe, bądź indirecte i pod jakimkolwiek bądź tytułem denominacją, pretekstem lub umową tudzież w jakichkolwiek bądź okolicznościach lub przypadkach do jakiejkolwiek bądź prowincji lub najmniejszej części kraju, którą teraz Polska posiada. Najjaśn. Król JMć Pruski zrzeka się równie posesji i praw swoich do dóbr Serejów i Taurogów z ich attynencjami w Wielkim Księstwie Litewskim sytuowanych. Nadto obowiązuje się utrzymywać Polskę w stanie teraźniejszych posesji i gwarantować one. Jako też w samej rzeczy gwarantuje niniejszym artykułem w sposób najwyraźniejszy i najbardziej obowiązujący całość i najwyższą władzę nad rzeczonymi posesjami aktualnymi, ze wszystkimi z onych wypływającemi prawami.
Artykuł IV. Najjaśniejszy Król Jmć Polski podobnież za siebie, swoich Następców, tudzież Stany Królestwa Polskiego i W. Ks. Litewskiego zrzekają się wiecznemi czasy w sposób najuroczystszy wszystkich praw i pretensji jakiejkolwiek bądź natury i denominacji, które z jakiegokolwiek bądź tytułu, pretekstu i okoliczności mogłyby bydź formowane, tak do krajów prowincji i powiatów, ich należności, artykułem 2gim niniejszego traktatu ustąpionych, tudzież Najjaśniejszy Król JMć i Rzplita Polska gwarantują Najjaśn. Królowi JMć Pruskiemu i Jego Sukcesorom nie tylko prowincje artykułem drugim niniejszego Traktatu teraz ustąpione, ale i te, które dawniej Prusom ustąpione były traktatem w Warszawie dnia 18 Septembra 1773 roku zaszłym.
Artykuł V. Katolicy rzymscy podobnie jak ci tejże religji, którzy dawniej przeszli pod panowanie pruskie, będą używać we wszystkich krajach, niniejszym traktatem ustąpionych, wszelkich swoich praw i własności w względzie cywilnym, a co do religji zachowaną mieć będą takąż samą jak dotąd wolność obchodzenia obrządków religji i karności in statuquo z posiadaniem wszystkich kościołów i dóbr wszystkich kościelnych, tak jak je dotąd posiadali. Najjaśniejszy Król JMć Pruski przyrzeka za siebie i swoich Następców, że nigdy nie zechce używać praw monarchicznych z uszkodzeniem stanu aktualnego religji w krajach niniejszym traktatem pod jego panowanie przeszłych. Co się zaś tycze kościołów i fundacji pobożnych, które sytuowane będąc w jednym państwie, miałyby jaką część dóbr swoich w drugim, Najjaśniejsze Strony Kontraktujące ustępując oneż sobie nawzajem z wszystkiemi prawami, bądź quo ad spiritualia, bądź ad temporalia z zachowaniem sobie wolności rozrządzenia onemiż, tak jednak, iżby rzeczone dobra natury swej nie odmieniały i nie mogły bydź użyte tylko jedynie na indemnizacje wzajemne kościołów i zgromadzeń, któreby na tym urządzeniu traciły. Z ostrzeżeniem oznaczenia w artykułach osobnych terminu, do którego używanie intrat rzeczonych kościołów i zgromadzeń wzajemnie trwać ma podług aktualnego stanu bez uszkodzenia prawa dożywocia posesorów i ich koadiutorów teraźniejszych, wyłaczając jednak zaraz dobra biskupstwa poznańskiego w Polszcze pozostałe, które pod urządzenie Rzeczypospolitej przechodzą dla ustanowienia z nich intrat nowemu biskupstwu warszawskiemu.
Artykuł VI. Najjaśniejszy Król Jmć Pruski pragnąc przykładać się do spokojności Rzplitej Polskiej ile od niego zależeć może, obowiązuje się, jeżeliby o to od Narodu był rekwirowanym, gwarantować ze swojej strony konstytucje, które na sejmie aktualnie w Grodnie zgromadzonym ustanowione będą.
Artykuł VII. Wszystkie konwencje osobne, które mogą bydź później zawarte, czyli to względem handlu obudwóch Narodów, czyli w innych jakich szczególnych obiektach będą równie miały takąż moc i wagę, jak gdyby słowo w słowo w niniejszy traktat wpisane były, a przedsiębiorąc zawieranie nowych układów handlowych, Najjaśniejsze strony kontraktujące obowiązują się brać za zasadę wzajemną opłatę po dwa od sta, tak co do cła importacji, eksportacji, jako i tranzytu, tudzież przyjąć prawidła najumiarkowańsze w układzie taryfy przez komisją obustronną mającą nieodwłocznie bądź ustanowioną. Najjaśniejszy Jmć i Rzeczpospolita Polska zastrzegają sobie wolność wzywania mediacji Najjaśniejszej Imperatorowej Wszech Rosji we wszelkich trudnościach, któreby w ciągu negocjacji traktatu handlowego wyniknąć mogły.
Artykuł VIII. Najjaśniejsze Strony obiedwie kontraktujące zgodziły się jeszcze na odnowienie i potwierdzenie w najdoskonalszej formie traktatu między niemi zawartego w Warszawie dnia 18 września 1773 roku, w tym co nie ubliża opisom i układom traktatu niniejszego i aby opisy w artykułach osobnych rzeczonego traktatu 1773 nie czyniły w niczym zawady przyszłym warunkom w artykułach osobnych teraźniejszego traktatu.
Artykuł IX. Niniejszy traktat będzie ratyfikowany przez Najjaśniejszego Króla Jmci Pruskiego z jednej, a Najjaśniejszego Króla Jmci i Rzeczpospolitą Polską z drugiej strony w przeciągu sześciu tygodni, rachując od dnia podpisania lub też prędzej, jeżeli to bydź może, potym zaś będzie wciągniony do konstytucji sejmu teraźniejszego. Obie Najjaśniejsze strony kontraktujące obowiązują się żądać od Najjaśniejszej Imperatorowej Jmci Wszech Rosji gwarancji traktatu teraźniejszego. Dla większej wiary My Pełnomocnicy i Komisarze, szczególnie do tego traktatu wyznaczeni i umocowani, takowy podpisaliśmy i rodowitemi pieczęciami naszemi stwierdziliśmy.
Dan w Grodnie dnia 25 miesiąca września 1793 roku.
Z wyraźnego rozkazu Stanów Sejmujących podpisujemy.
LS.) J. Ksżę Massalski
Biskup wileń. Prezydujący.
LS.) Wojciech Skaryszewski
Biskup chełmski
LS.) Józef Kossakowski
Biskup inflantski
LS.) Ludwik Tyszkiewicz
Mar. W. W. Ks. Lit.
LS.) Antoni Ksżę Ordynat Sułkowski
Kanclerz W. Kor.
LS.) Kazimierz Konstantyn
Hrabia Plater
Podkanclerzy Lit.
LS.) Michał Hrabia Ogiński
Podska. W. W. Ks. Lit.
LS.) Józef Zabiełło
Hetman Polny W. Ks. Lit.
LS.) Teofil Załuski
Podskarbi Nadw. K.
LS.) Antoni Dziekoński
Podskarbi Nadw. Lit.
LS.) P. Ożarowski
Kasztelan wojnicki.
LS.) Józef Oborski
Kasztelan ciechanowski,
LS.) Józef Hr. Ankwicz
Poseł wdztwa krakowskiego.
LS.) Konstantyn Jankowski
poseł wdztwa sandom., deputowany.
LS.) Tadeusz Staniszewski
poseł kstwa mazowieckiego z ziemi czerskiej, deputowany.
LS.) Ksawery Walewski
p. wołyński.
LS.) Józef Rokitnicki
poseł płocki.
LS.) Jan Ostrorog
Hr. S.P.R. poseł czers., deputowany.
LS.) Stanisław Bieliński
poseł warszaw. Marszałek Sejmowy.
LS.) Stanisław Klicki
poseł warsz. deput.
LS.) Szczepan Zambrzuski
Kawaler Orderu S. Stanisława, poseł nurski, deputowany.
LS.) Michał Łopott
Kawaler Orderów Polskich i Malt.
poseł nowogr., deputowany.
