Ugoda z Segowii

Ugoda z Segowii • Pedro Gonzalez de Mendoça i Alfonso Carrillo de Acuña, król Ferdynand Aragoński i królowa Izabela Kastylijska

Ugoda z Segowii Pedro Gonzalez de Mendoça i Alfonso Carrillo de Acuña, król Ferdynand Aragoński i królowa Izabela Kastylijska

Przekład: Wikiźródła (lista tłumaczy na stronie historii).
[Tłumaczenie na podstawie rękopisu i transkrypcji. ^[1][2]]

  Ugoda ^[3] którą zawarli królowie katoliccy między sobą w swej bliskości o formie i kolejności jaką powinni zachować przy administrowaniu i rządzeniu tymi królestwami przez będącą królową prawowitą dziedziczką i właścicielką tych królestw ^[4] i katolickim królem jej prawowitym mężem; wydana w Segowii XV stycznia MXDLXXV, podpisana przez królów, kardynała don Pe[d]ro Gonzaleza de Mendoça i arcybiskupa don Alonso Carrillo ^[5] oraz sygnowana przez innych grandów.

Ugoda z Segowii (Concordia de Segovia) - strona rękopisu

  Ponieważ usuwając pewne wątpliwości występujące i mogące się zrodzić co do formy i porządku które powinny być zachowane w administrowaniu i rządzeniu królestwami Kastylii i Leonu między nami Królową panią Izabelą, prawowitą dziedziczką i posiadaczką tych królestw i królem panem Ferdynandem moim panem, jako moim legalnym mężem, zgodziliśmy się powierzyć wszystkie te sprawy i zobowiązać wielebnego kardynała Hiszpanii don Pedro Gomez de Mendoza, naszego drogiego i ukochanego kuzyna i przewielebnego don Alfonso Carrillo, arcybiskupa Toledo naszego najdroższego i ukochanego wuja, aby wspólnie zobaczyli, wypowiedzieli się i ustalili dla nas formę porządku jaką powinniśmy zachować w administracji i rządach i hołdach i dochodach oraz urzędach i łaskach i wszelkich innych sprawach wszelkiego rodzaju i charakteru które my i każde z nas powinniśmy i możemy zapewnić i pojąć w tych królestwach, co ci prałaci przez służbę nam i rozważyli i zaakceptowali to stanowisko i władzę dla nich, widząc iż byli pierwszymi poinformowanymi o okolicznościach faktycznych i prawnych przez nas i przez każde z nas i przez nasze strony i z zapałem o tym rozprawiali i dojrzale radzili, uzgodnili, uznali i ustalili w bliskości jak wyżej, że powinniśmy przyjąć i zapisać formę i kolejność następującą:

  Po pierwsze, że tytulatura w pismach, dokumentach [wymiaru] sprawiedliwości ^[6] i w proklamacjach oraz na monetach, i na pieczęciach jest wspólna dla obu tych władców, króla i królowej obecnych lub nieobecnych ale imię wymienionego już króla pana będzie pierwsze a herby Kastylii i Leonu poprzedzają te królestwa. ^[7]

  Następnie, że daniny z zamków tych królestw będące tejże królowej pani jako teraz mają być składane i pobierane po tym jak ta królowa pani nastała w tychże wymienionych królestwach. Następnie, że dochody z tych królestw są dysponowane w ten sposób: że są płacone z trzeciej [część] ziem i darów i rent z urzędów rady i kancelaria i koszty dla włóczni które wydadzą się niezbędne i wsparcie wybrzeża i stałe pensje osób i posłańców i ambasadorów i napraw twierdz i inne rzeczy, które wydadzą się potrzebne i że to, co pozostało ponad wypłacone powyżej przekazywane jest królowej pani z królem panem jako przez jej wysokość i tego króla pana zostanie uzgodnione, że podobnie powinien czynić tenże król pan z tą królową panią z dochodami Aragonii i Sycylii i z innych dziedzin które mają i posiądą.

  Następnie, że księgowi i skarbnicy oraz inni urzędnicy, którzy nawykli do zrozumienia że dochody są wspomnianej królowej pani i podobnie zobowiązania przynależą jej mości a ogłoszenie dochodów przez które ten król pan może otrzymać część, którą ta królowa pani przekaże mu jak uzna.

  Następnie łaski oraz funkcje tej Królowej pani

  Następnie, że prośby o mistrzostwa i dostojeństwa mają być czynione w zgodzie z ugodą, która jest taka, jak następuje:

  Zatem, że na wakujące arcybiskupstwa, mistrzostwa ^{[8] [9]}, biskupstwa, przeorstwa, ^[10] opactwa ^[11] i beneficja, prośby powszednie wolą swoją obierać osobę najlepiej wypełniającą służbę Bogu i dobrą dla Kościoła i pozdrawiającą dusze wszystkich a ku chwale tych królestw a ci którzy będą nominowani, będą konieczne piśmienni.

  Następnie w wymiarze sprawiedliwości, zostanie przyjęta ta forma: że będąc razem w jednym miejscu, podpisują obydwoje a będąc w różnych miejscach, w różnych prowincjach, każdemu z nich znanym i przesyłają do prowincji gdziekolwiek będą czy w różnych miejscach prowincji czy w różnych prowincjach, żeby pozostali przy radzie tworząc świadomie i otrzymując wszystkie rzeczy z innych prowincji i miejsc, gdzie ich nie ma.

  I że ten sam porządek, będzie w przepisach wiosek i miast tych królestw jak długo ten król pan ma pełnomocnictwo tejże królowej pani.

  A my, powiedzieli kardynał Hiszpanii i arcybiskup Toledo, na mocy polecenia i upoważnienia nam danego przez tych panów króla i królową w tym piśmie wymienione wyżej deklarujemy, ustalamy i ogłaszamy wymienione rozdziały powyższej treści i każdy z nich wśród tych państwa króla i królowej tak aby im pomóc utrzymać, dotrzymywać, strzec i wypełniać i poprzez formy w nich, i każdą z nich zawartą i prosić ich Wysokości by chcieli to tak zachować przez służbę Bogu czy wasze dobro i wspólne tych królestwa w co wierząc, to podpisaliśmy naszymi imionami i opieczętowaliśmy naszymi pieczęciami, wydano w bardzo szlachetnym i lojalnym mieście Segowii dnia piętnastego stycznia tysiąc czterysta siedemdziesiątego piątego roku.

  P. Kardynał S. Marie   A. Arcybiskup Toledo

  A my, powiedzieli król i królowa, w związku z tym oświadczeniem, ustaleniami i ogłoszeniem wyższej zawartymi, danymi przez tych kardynała i arcybiskupa, zgadzamy się z nimi w rozdziałach w nich zawartych, i w każdym z nich i które chwalimy i zatwierdzamy to wszystko powyżej i to co zawiera pismo a poprzez zatwierdzenie i stanowczo przysięgamy na Boga i Świętą Marię i znak który jest taki oto † , co wraz każde wyraża ^[12] prawą ręką i słowami

  Świętej Ewangelii gdziekolwiek będziemy, że utrzymamy, dotrzymamy, strzec będziemy, dopełniać my i każdy z nas tego oświadczenia, wyznaczenia, ogłoszenia wyżej zawartego w rozdziałach i każdym z nich w sposób, który w tym i w każdym z nich jest zawarty, a ci kardynał i arcybiskup wypowiedzieli je i ogłosili, a my, ani żaden z nas nie będziemy występować przeciwko nim lub przeciw czemukolwiek lub części tego by osłabić lub złamać w całości lub w części z jakiegokolwiek powodu czy pretekstu ^[13] które są lub mogą istnieć lub pojawić się; a dla większego zabezpieczenia módlmy się powiedział tenże kardynał a módlmy się i polecajmy powiedział tenże arcybiskup i inni prałaci i grandowie naszych królestw, które to przez nas i przez każdego z nas, które tak zobowiązujemy, będziemy strzec i dotrzymywać i stosować prawdziwie a skutecznie, co w tym piśmie powyżej nie zawiera oszustw i zastrzeżeń i udawania a co zaświadczają podpisami ich podpisami i opatrzeniem pieczęciami a danymi, dnia, miesiąca i roku wyżej wymienionego.

  Ja król ^[14]   Ja królowa ^[15]

  A my, powiedzieli kardynał Hiszpanii i arcybiskup Toledo i inni prałaci i grandowie, którzy tutaj skreśliliśmy nasze imiona błagamy i modlimy się i polecamy tych panów, króla i królową, zapewniamy i obiecujemy że każdy z tych zapisów zachowamy, spełnimy, prawdziwie dotrzymamy oraz dla skutku oznajmiamy, określamy, ogłaszamy powyższe treści i rozdziały do powyższego włączone w całości i każdy jeden z nich i we wszystkim co one zawierają które przez ich Wysokości są zaprzysiężone i zezwolone do podpisania na którym skreśliliśmy nasze imiona i opieczętowaliśmy naszymi pieczęciami, datą, dniem i miesiącem i rokiem wyżej wymienionym.

  Petrus, Cardenalis S. Marie ^[16]
  Admirał ^[17]
  Hrabia de Benavente ^[18]   Diuk [Albuquerque] ^[19]
  Diuk markiz [Alva] ^[20]
  A [lonsus] arcybiskup Toledo ^[21]

  My hierarchowie i rycerze, którzy zapisaliśmy się naszymi imiona i zaświadczamy, że ci panowie, król i królowa, nasi panowie utrzymają i zachowają, będą strzec i dopełniać wszystkich rozdziałów tej drugiej części pisma, zawierających wtóre w ten sposób, że inni hierarchowie ^[22] i rycerze te inne części zagwarantowali i przyrzeczenie dali dnia, miesiąca i roku wyższej wspomnianego.

  Hrabia don Enrique
  Biskup Abulensis ^[23]
  Hrabia don Pero
  Hrabia de Luna ^[24]
  [?]

---

1.  Z podziękowaniem dla pani Christi Cerdà z Biblioteca Guillermo Cabrera Infante (Biblioteki Instytuto Cervantes w Warszawie), bez której wsparcia to tłumaczenie okazałoby się dużo trudniejsze, bo wymagałoby transkrypcji i tłumaczenia, a tak tylko tłumaczenia z zerkaniem na zdjęcia manuskryptu; a także Biblioteca de Catalunya w Barcelonie.
2.   Tekst Ugody z Segowii jest wprawdzie w większości pisany po hiszpańsku, ale można tam znaleźć słowa i frazy bardziej łacińskie (może funkcjonujące jako latynizmy w języku hiszpańskim), ale co gorsza bardziej zbliżone do dzisiejszego galicyjskiego (oczywiście chodzi o tę Galicję na Półwyspie Iberyjskim) i katalońskiego.
3.   Capitulación – kiedy coś piszemy mamy często skojarzenia z wieloma innymi sprawami, co miewa znaczenie przy tłumaczeniach i tak: capitulación to zarówno umowa, ugoda, układ, jak i: umowa ślubna, kontrakt ślubny, intercyza; do znaczeń tego słowa należy też kapitulacja. Dokument ten przeszedł do historii pod nazwą Ugoda z Segowii, ale przecież dotyczy małżeństwa, więc jest to też umowa ślubna, intercyza.
4.   Tych królestw – królestw Kastylii i Leonu.
5.   Alfonso Carrillo de Acuña (1410-1482), arcybiskup Toledo, to człowiek starszy 64-letni w chwili podpisywania Ugody z Segowii, który będzie żył po jej podpisaniu jeszcze nieco ponad 7 lat.
6. Występujące w oryginale „patentes de justiçia” trudno przetłumaczyć na wyroki sądowe = sentencia judicial; czy orzeczenia sądowe - decisiones judiciales. Jest ono rzadziej spotykane niż: sentencia judicial czy decisiones judiciales. Użyto określenia o szerszym znaczeniu patentes - oznacząć mogące: dokument, patent, dyplom, a także świadectwo. Także “justiçia” wydaje się mieć nieco szersze znaczenie niż odnoszące się tylko do sądu, chociaż takie też może być znaczenie, wydaje się jednak odnosić do całej władzy sądowej, całego wymiaru sprawiedliwości.
7.   Zgodnie z Ugodą w Segowii z 1475 zostało uzgodnione wspólne godło (przynależące Izabeli I Kastylijskiej i Ferdynanda II Aragońskiego). Zdjęcie przedstawia polichromowaną pieczęć z 1491 roku, ćwiartka górna lewa i dolna prawa wywodzą się z godła Królestwa Kastylii i Leon; natomiast górna prawa i dolna lewa wywodzą się z godła Aragonii i Sycylii; które wzięte są od góry w skrzyła orle i uwieńczone orlą głową, a od dołu otoczone wstęgą ze znakiem, zw. „San Juan”. ([1])
8.   Mistrzowie czy wielcy mistrzowie – tytuł nadawany przełożonemu w większości zakonów rycerskich, piastujący go posiadał szerokie kompetencje w sprawach dotyczących zakonu lub bractwa jako całości. Stanowisko wielkiego mistrza było obsadzane przez wybór spośród członków. W przypadku zakonów posiadających ogromne obszary ziemskie wielki mistrz stawał się udzielnym władcą, podlegającym zwierzchnictwu papieża, w hierarchii społecznej jednak obok władców świeckich. Wielki mistrz podlegał kontroli tzw. kapituły generalnej, z uprawnieniami ustalonymi przez regułę zakonną. W Polsce najbardziej znane są Zakon Krzyżacki, Templariusze, i Joannici czyli Zakon Maltański, związany z Hiszpanią, mniej jest znany ale za to także działał w Hiszpanii Zakon Rycerzy św. Łazarza zw. Zakonem lazarytów, zajmujący się opieką nad dotkniętymi trądem; ale prócz tego i bardziej w związku z Hiszpanią były Zakony:
   
   • Alcantara (w chwili zawierania Traktatu z Cervery i małżeństwa Izabeli i Ferdynanda wielkim mistrzem był Gómez de Cáceres y Solís (1457-1470), jego następcą Alfonso de Monroy (1471-1473), w chwili zawierania Ugody z Segowii Juan de Zúñiga (1473-1504), potem zwykle są to monarchowie katoliccy, np. od roku 2014 Filip VI);
     
   • Calatrava ( w chwili podpisywania Ugody z Segowii wielkim mistrzem był Rodrigo Téllez Girón (1466–1482), jego następcą García López de Padilla II (1482–1487), od 1487 wielkimi mistrzami są monarchowie katoliccy, np. od roku 2014 Filip VI), oraz
     
   • Santiago , (w chwili zawierania Traktatu z Cervery i małżeństwa Izabeli i Ferdynanda wielkim mistrzem był Jan Pacheco (1467-1474), w czasie zawierania Ugody z Segowii byli to w królestwie Kastylii Rodrigo Manrique de Lara (1474–1476) a w królestwie Leonu Alonso de Cárdenas (1474-1476), ich następcą jako administrator został już w następnym roku Ferdynand (1476-1477), którego następcą był ponownie Alonso de Cárdenas (1477-1493), od roku 1493 wielkimi mistrzami są monarchowie katoliccy).
     
   Wydaje się, że zakony te miały taką rangę, że dla królów nie było ujmą bycie wielkim mistrzem. A kto wie, może mogłyby być ośrodkiem opozycyjnym, gdyby nie nadzór królów jako wielkich mistrzów?
9.   Chodzi zapewne o mistrzów zakonów, zwł. Alcantara, Calatrava i Santiago.
10.   Przeor od łacińskiego prior - przedni, naczelny, to przełożony domu zakonnego lub wyższy duchowny, niebędący biskupem. Żeńskim odpowiednikiem jest przeorysza. Przeor jest przedstawicielem lub zastępcą opata w klasztorach reguły św. Benedykta, m.in. benedyktynów, cystersów, trapistów; przełożonego mniejszych lub niesamodzielnych klasztorów; przełożonego w klasztorach innych reguł, np. paulinów. Przeor oprócz władzy duchownej spełniał rolę suwerena na określonym terytorium, przy czym nie zawsze musiał być członkiem zakonu, a jedynie duchownym diecezjalnym. Franciszkańskim odpowiednikiem przeora jest gwardian, a w zgromadzeniach zakonnych superior. Klasztor czy obszar w administracji przeora nazywa się przeoratem.
11.   Opat od łacińskiego abbas – „ojciec” od aramejskiego abba – „ojciec”, to wyższy przełożony męskich zakonów mniszych, żeńskim odpowiednikiem jest ksieni. Z władzą porównywalną z ordynariusza w obrębie zakonu, ale nie ma jej na zewnątrz.
12. W transkrypcji „denostaron”, co znaczy: drwimy, ubliżamy obrażamy. Zatem być może denotaron = wskazujemy; lub demostraron = demonstrujemy, wykazujemy, udowadniamy, dowodzimy. Za: Antonio Martí Marca, Juan Martí Marca, Barbara Jardel „Mały słownik hiszpańsko-polski polsko-hiszpański” Wiedza Powszechna, Warszawa, 1964, str. 94.
13.   Hiszpańskie słowo „color”, ma wiele znaczeń dosłownych, ze znaczeń niedosłownych a pasujących do tematyki politycznej znaleźć można: pretekst; frakcja polityczna gdyż im są przypisywane różne kolory; tłumiona złość i wreszcie pomieszanie zmysłów.
14. „Yo el rey” = „Ja król” – to oczywiście Ferdynand, ale jeszcze nie jako król Aragonii, tylko na mocy Iure Uxoris, czyli z prawa żony, jako książę małżonek z prawem używania tytułu króla Kastylii i Leonu od roku 1474, bo królem Aragonii został dopiero po śmierci ojca w roku 1479. Choć jest to intercyza, ugoda, umowa, dokument, akt … (jak zwał tak zwał – „pod inną nazwą róża równie by pachniała”), to jednakże z przyszłym królem Aragonii. Zatem, niby to tylko intercyza, ale z szansami na rozciągnięcie się z osób monarchów na państwa.
15. „Yo la reyna” = „Ja królowa” - to oczywiście Izabela I Kastylijska
16.   Petrus, Cardenalis S. Marie – kardynał Pedro González de Mendoza. Zwrot S. Marie odnosi się do tego, że kardynałowie bywają tytułowani od kościołów w Rzymie.
17.   Admirał – Alonso Enriquez de Quínoñes (ok. 1432-1485) III admirał Kastylii z rodu Enriquez w latach 1473-1485, tj. od śmierci swego ojca Federico Enriqueza-Mendoza (1390-1473) II admirała w latach 1429-1473, do śmierci własnej wówczas IV admirałem został jego syn Fadrique Enriquez de Velasco. Alonso był III panem na Medina de Rioseco, i II hrabią Melgar.
18.   Hrabia de Benavente – Rodrigo Alonso Pimentel IV hrabia i diuk Benewentu, III hrabia de Mayorga (ok. 1441-1499). Syn Alonso Pimentela y Enriquez III hrabiego Beneventu y de Mayorga i Marii de Quiñones y Portugal, córki Diego Fernándeza de Quiñones 1-szego hrabiego de Luna, (innego sygnatariusza Ugody z Segowii). Król Henryk IV 28 stycznia 1473 podniósł hrabstwo Benewentu do rangi księstwa (diukostwa). Od 1466 r. był żonaty z Marią Pacheco y Portocarrero, córką Juana Pacheco, 1-szego markiza de Villena.
19.   Diuk [Albuquerque] – Beltrán (Fernández) de la Cueva , 1-szy diuk Alburquerque (ok. 1443-1492). Początki kariery zawdzięczał przyjęciu jakie zgotował jego ojciec Diego Fernández de la Cueva, (1-szy wicehrabia Huelma) królowi Karolowi IV w czasie podróży w 2 roku jego panowania. Dzięki sprawowaniu sądów Beltrán szybko stał się faworytem króla, poślubił także siostrzenicę kardynała Mendozy, (innego sygnatariusza Ugody z Segowii), Mencíę Hurtado de Mendoza y Luna, córkę Diego Hurtado de Mendoza, 1-szego diuka Infantado, z którą miał syna Francisco. Został wielkim mistrzem Zakonu Santiago i wielkim szambelanem, w 1462 1-szym hrabią Ledesma, w 1463 został usunięty z sądu za nadzwyczaj łaskawym zadośćuczynieniem tytułami diuka Alburquerque i granda Hiszpanii, list króla z Segovii z 16 lub 26 listopada 1464, w tymże roku został też panem na szeregu mniejszych włości. W 1467 walczył w II Bitwie pod Olmedo przeciwko siłom księcia Asturii Alfonsa Kastylijskiego, za co został 1-szym hrabią Huelma. Podejrzewano, że był biologicznym ojcem Joanny, (formalnie córki Henryka IV zw. Bezsilnym króla Kastylii i księżniczki portugalskiej Joanny, a żony króla Portugalii Alfonsa V Afrykańczyka), z tego powodu Joannę zwano „la Beltraneja” i z powodu tej niepewności odnośnie jej pochodzenia pozbawiono prawa do dziedziczenia po Henryku IV. Doprowadziło to do wybuchu kastylijskiej wojny sukcesyjnej, którą jednak wygrała Izabela. Siejący takie podejrzenia pochodzili głównie z otoczenia Izabeli i Ferdynanda, należał do nich m.in. kronikarz Ferdynanda Alfonso de Palencia, który pisał też o homoseksualnym związku łączącym Henryka IV i Beltrána. Jednak, poparł Isabelę i Ferdynanda w kastylijskiej wojnie sukcesyjnej przeciw swej domniemanej córce Joannie. Co przeczy albo jego ojcostwu albo świadczy o stosunku do córki. Odznaczył się też wraz synem Francisco przy podboju Grenady.
20.   Diuk markiz [Alva] – García Álvarez de Toledo y Carrillo , 1-szy diuk Alba (ok. 1424-1488), jego rodzicami byli Hernando Álvarez de Toledo, 1-szy hrabia Alba de Tormes i Mencia Carrillo, pani na Bercimuelle. W roku 1472 król Kastylii Henryk IV podniósł Hrabstwo Alba de Tormes do dziedzicznego księstwa (czy ściślej diukostwa, skoro jego władcą był duque a nie príncipe, ale diukostwo to słowo mniej zakorzenione w języku polskim).
21.   „A [lonsus] archiepiscopus Toletanus” – arcybiskup Alfonso Carrillo de Acuña.
22.  1. znaczenie „perlados” to perłowy w kształcie, kolorze, wzór, a nawet w odniesieniu do kaszy; 2. znaczenie zapożyczone z łacińskiego „praelatus” to: preferowany, wybrany. 3. Z kolei zwrot „de perlas” to w przenośni i nieco poufale w sam raz, doskonale.
23.   Biskup Abulensis, tj. Ávila. Teraz zajmijmy się osobą? Biskupem Ávila był w latach 1469-1485 Alonso Ulloa de Fonseca Quijada († 1505), powołany został 29 stycznia 1469, a wyświęcony 25 lutego 1470, a 26 sierpnia 1485 został przez Innocentego VIII biskupem Cuenca, jego następcą w latach 1485-1493 był Hernando de Talavera (1428-1507), w latach 1474–1504 spowiednik królowej Izabeli.
24.   Diego Fernández de Quiñones († 1491), pierwszy hrabia de Luna od roku 1462.

Przekład może być udostępniony na innej licencji niż tekst oryginalny.
Oryginał	Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronie autora: Pedro Gonzaleza de Mendoça, Alonso Carrillo, Ferdynand Aragoński, Izabela Kastylijska.
Przekład	Tekst udostępniony jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0. Dodatkowe informacje o autorach i źródle znajdują się na stronie dyskusji.