Encyklopedia Muzyczna PWM/Pękiel Bartłomiej
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedia Muzyczna PWM |
| Wydawca | Polskie Wydawnictwo Muzyczna |
| Data wyd. | 1979-2012 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Pękiel, Peckel, Pechel, Pekel, Pekell, Pekiel, Bartłomiej, Bartholomaeus, Bartholomeus, Bartholomeo, Bartholomiei, †ok. 1670 Kraków (?), pol. kompozytor i org., być może pochodzenia niem. (J. Mattheson). Zach. dokumenty dot. jedynie l. 1637—64 nie pozwalają ustalić daty i miejsca urodzenia P. Na ich podstawie można natomiast wskazać na dwa okresy i dwa ośrodki aktywności artyst. kompozytora oraz określić przybliżoną datę i miejsce jego śmierci. P. działał najpierw na dworze król. w Warszawie, gdzie przebywał z pewnością w l. 1637—54, a dokąd przybył za panowania Władysława IV (a więc najwcześniej 1632, a prawdopod. 1633). W kapeli król. kierowanej przez M. Scacchiego pełnił pocz. funkcję org., a nast. wicekapelm., tworząc i wykonując muzykę rel. oraz zajmując się kształceniem młodych muzyków. A. Jarzębski wymieniając P. jako wicekapelm. ocenia go pochlebnie jako org. i kompozytora. Zapewne po wyjeździe M. Scacchiego z Polski (1649), a co najmniej od pocz. 1653 do 1655, kiedy to kapela uległa rozproszeniu wskutek zajęcia przez Szwedów Warszawy, P. był kapelm. kapeli król. W 1653 Jan Kazimierz zwolnił P. od uczestnictwa w wyprawie wojennej na Kozaków i Tatarów i zobowiązał go, wraz z kilku in. osobami, do zapewnienia bezpieczeństwa, rady i usługi królowej. Po 1655 kompozytor spędził być może ok. 3 lat na tułaczce wraz z dworem, prawdopod. jak wcześniej (1653) przydzielony do dworu królowej.
W l. 1658—64 P. był kapelm. (po F. Liliusie) kapeli katedralnej na Wawelu w Krakowie. Sprawując tę funkcję zachował jednocześnie dożywotnio godność kapelmistrza król., choć opuścił Warszawę, bowiem 21 X 1659 sprzedał K. Pacowi swoje dobra w Ujazdowie, przyznane mu przez Władysława IV. Notatka z 23 VIII 1664 (Acta Actorum Capitularia na Wawelu) dokumentuje wyjazd P. z Krakowa; jednakże dopiero z 3 X 1670 dokumenty potwierdzają objęcie stanowiska kapelm. kapeli katedralnej przez nastepcę P., D. Fierszewicza.
Związek P. z dwoma głównymi centrami kultury muz. w XVII-wiecznej Polsce jest też poświadczony przez źródła jego twórczości, przekazanej w postaci rkp. (z wyj. Canones a 6 wyd. przez M. Scacchiego w Xenia Apollinea, Wenecja 1643). Zawarte w nich inskrypcje (tytuły towarzyszące nazwisku lub inicjałom nazwiska, nazwiska skryptorów, daty sporządzania kopii i in.) wraz z cechami stylist. repertuaru i pochodzeniem zach. zabytków pozwalają na wyodrębnienie dwóch zasadniczych grup rkp. oraz na ustalenie hipotetycznej chronologii komp. Pierwszą grupę stanowią zabytki, w których P. określany jest mianem wicekapelmistrza lub kapelmistrza król., względnie kapelm. w Polsce. Przekazują one kompozycje wok.-instr. w stile moderno. Są to jednak rękopisy obcej proweniencji (zach. w bibl. w Gdańsku, Berlinie i Uppsali), spisane w kilku przypadkach z pewnością przez skryptorów obcego pochodzenia (C. Bütner, G. Düben i G. Nauwerck), zapewne po śmierci P. Drugą grupę tworzą rękopisy przekazujące utwory wok. w stile antico, w których P. zwany jest kapelmistrzem król. i kapelm. zamku w Krakowie. Są to XVII- i XVIII-wieczne źródła o proweniencji wawelskiej, skopiowane gł. przez dwóch dyrygentów kapeli roranckiej, zwł. przez M.A. Miśkiewicza (autora m.in. datowanych kopii 10 komp., sporządzonych jeszcze za życia P. — przynajmniej w przypadku Missa pulcherrima z autografu), a także przez B.J. Pękalskiego. Dzieła wok.-instr., przeznaczone na zróżnicowaną obsadę, odznaczają się znacznym bogactwem środków fakturalno-wykonawczych, mogły więc prawdopod. powstać względnie wcześnie, w okresie działalności P. w Warszawie, choć jednocześnie nie jest wykluczone, że tworzyły repertuar kierowanej przez P. wok.-instr. kapeli katedralnej na Wawelu. Utwory wok. natomiast, przeważnie o 4- lub 3-gł. obsadzie a voce pari, charakt. dla repertuaru kapeli rorantystów, prawdopod. skomponowane zostały w czasie działalności kompozytora na Wawelu i w środowisku wawelskim były z pewnością wykonywane.
Dodatkowe informacje o autorach i źródle znajdują się na stronie dyskusji.