Encyklopedia Muzyczna PWM/Zarzycki Aleksander
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedia Muzyczna PWM |
| Wydawca | Polskie Wydawnictwo Muzyczna |
| Data wyd. | 1979-2012 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Zarzycki Aleksander, *26 II 1834 Lwów, †1 XI 1895 Warszawa, pol. kompozytor, pianista, pedagog i dyrygent. Gimn. ukończył w Samborze, naukę gry na fort. rozpoczął we Lwowie, był uczniem m.in. J. Ch. Kesslera. Od ok. 1851 przez kilkanaście lat bywał w Miłosławiu w pow. wrzesińskim, w majątku hr. Seweryna Mielżyńskiego, którego dom był ważnym ośrodkiem życia artyst. w Wielkopolsce; Z. zawarł tam znajomość m.in. z T. Lenartowiczem, W. Syrokomlą, J.I. Kraszewskim. Studiował grę fort. u R. Violego (ucznia F. Liszta) w Berlinie, prawdopod. około 1856. W 1856 koncertował z N. Biernackim w Krakowie (3 koncerty) i w Jassach (Rumunia), a 1857 w Trzemesznie (1 II), Poznaniu (5 II), Śremie (8 II) i Szamotułach (10 V). Od poł. 1857 studiował prywatnie komp. u N.H. Rebera w Paryżu i pozostał tam ok. 4 lata. Studia pianistyczne i kompoz. uzupełniał ok. 1860 u C. Reineckego w konserw. w Lipsku. 30 III 1860 debiutował w Paryżu w sali Herza w repertuarze chopinowskim oraz własnym — zagrał po raz pierwszy swój Koncert fortepianowy As-dur op. 17 i Grande polonaise op. 7 z ork. Théâtre Italien. Od 1862 koncertował m.in. w Koblencji, Wiesbaden, Dreźnie, Lipsku (Gewandhaus, 1863), Bonn, Kolonii (1864), Wrocławiu (4 II 1865), Poznaniu (6 II 1865 wystąpił w sali Bazaru z Koncertem f-moll Chopina oraz 22 II w Teatrze Miejskim z Koncertem f-moll op. 16 A. Henselta), także w Londynie i Wiedniu (1868); powracał też do Paryża, zwł. 1874, kiedy jego utwory grano w ramach Concerts Colonne. Były to najlepsze lata kariery pianist. Z. Na przełomie 1865 i 1866 zamieszkał na stałe w Warszawie. 19 XII 1865 wystąpił w Resursie Kupieckiej z koncertem Henselta, 7 i 23 I 1866 w Resursie Obywatelskiej z Sonatą h-moll Chopina (pominął w niej Scherzo, co zostało skrytykowane przez prasę), a 1867 ponownie w Krakowie (28 III, 5 i 29 IV, 5 V). W dniach 19 IV i 4 V 1868 wykonał z ork. Teatru Wielkiego po raz pierwszy w Warszawie swój Koncert fortepianowy As-dur (powtórzył go tam 1880 w nowej wersji), a 5 I 1869 tamże Koncert f-moll Chopina i 12 III 1870 Sonatę f-moll op. 57 Beethovena oraz Allegro de concert Chopina. 28 II 1871 grał w Warszawie z F. Servais’m (m.in. Sonatę wiolonczelową Chopina), 22 XI tego r. z C. Reineckem jego Improwizację na temat średniow. pieśni fr. na 2 fort. Ok. 17 XII 1873 wykonał jeden z koncertów F. Liszta, a 17 III 1874 m.in. Scherzo cis-moll i Barkarolę Chopina. Po 4 latach przerwy zaprezentował 24 I 1878 warsz. publiczności Etiudy symfoniczne Schumanna i jedno z jego triów (wspólnie z J. Goebeltem i C. Trombinim) oraz 7 I 1887 IV Koncert d-moll An. Rubinsteina.
Z. był współzałożycielem WTM, w okresie od 2 II 1871 do 28 II 1875 pełnił funkcję jego dyrektora muz. Zasługi Z. dla WTM są ogromne: 25 III 1871 otworzył siedzibę tow. w salach redutowych Teatru Wielkiego, 19 IV tego r. zorganizował tam pierwszy „większy wieczór muzyczny” (co stało się wkrótce tradycją), 1871 utworzył chór miesz. pozostając jego dyryg. do 1875, a 1872 orkiestrę smyczk. Publikacją 1874 wyciągu fort. na 4 ręce Sonetów krymskich S. Moniuszki zainicjował utworzenie wydawn. nutowego WTM. 1875 zrezygnował ze stanowiska na rzecz J. Wieniawskiego, o odejściu Z. (wraz z nim odszedł cały komitet WTM) zdecydowały władze ros., które nie tolerowały jego austr. obywatelstwa. Od ok. 1874 Z. myślał o napisaniu opery, w listach do J.I. Kraszewskiego daremnie prosił o libr., sugerując temat związany z legendą o Twardowskim. Od ok. 1879 do 1892 dyrygował chórem i ork. katedry św. Jana. W wyniku starań Rady Nadzorczej Instytutu Muz. w Warszawie 13 IX 1879 Z. objął dyrekcję tej uczelni; ulegając naciskom władz ros. złożył 17 VII 1879 deklarację o gotowości rezygnacji z obywatelstwa austr. na rzecz ros., z której się jednak nie wywiązał. Zamierzając nadać uczelni rangę europ. zredagował na nowo programy wszystkich kursów (stały się one podstawą nauki do końca istnienia inst.), w tym klasy fort., ze Szkołą techniki fortepianowej A. Różyckiego i A. Rutkowskiego jako podstawą nauczania. Pozyskał dla uczelni I.J. Paderewskiego, S. Barcewicza, G. Friemana. Sam prowadził „ćwiczenia zbiorowe muzyki”, szkolną ork. i krótko klasę wyższego fort. Organizował kam. wieczory muz. uczniów i ich profesorów (akceptował tylko wartościowy repertuar), czym wywołał niechęć części kolegów; koncerty wobec tego urządzał w swoim ostatnim mieszkaniu przy ul. Włodzimierskiej 12, obec. Czackiego (pierwszy koncert 30 X 1882) i nadał im wysoki poziom; 25 II 1884 grał tam P. Sarasate. Wymagający, nawet rygorystyczny, spotykał się w inst. z intrygami, nie cieszył się też sympatią władz ros., gdyż stale opierał się postępującej rusyfikacji uczelni. Toteż kiedy władze przygotowały nowy statut uczelni, przewidujący likwidację przedmiotów w języku pol. i zarządzenie, że dyrektorem inst. może być tylko poddany rosyjski, Z. zrezygnował ze stanowiska z końcem roku szk. 1887/88 lub na pocz. 1888/89 (nową ustawę car podpisał 23 V 1889). W tych latach Z. już poważnie chorował, 1888 przyjął jednak honor. członkostwo Warsz. Teatrów Rządowych i nadal koncertował; 14 XI 1894 dyrygował we Wrocławiu swoją Suitą polską. Często występował przeznaczając dochód na cele dobroczynne. Ostatni koncert dał w sali Ratusza w Warszawie w III 1895. Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim.
Dodatkowe informacje o autorach i źródle znajdują się na stronie dyskusji.