Encyklopedja Kościelna/A

	>>> Dane tekstu >>>
Tytuł	Encyklopedja Kościelna (tom I)
Redaktor	Michał Nowodworski
Data wyd.	1873
Druk	Czerwiński i Spółka
Miejsce wyd.	Warszawa
Źródło	Skany na Commons
	Indeks stron

›››

A. Tą literą w krytyce biblijnej oznacza się Codex Alexandrinus. Jest to pargaminowy rękopism, formatu arkuszowego, mający po dwie kolumny na stronicy, pisany uncjałami prostopadłemi, takiemi, jakiemi zwykle pisane były księgi kościelne (ad usum Chori) jeszcze w X-m wieku. Pismo greckie, bez przydechów i akcentów, które dopiero od VII w. regularnie było używane (Montfaucon, Palaeogr. Graeca. l. 3, c. 5). Nie ma podziału na wiersze, a nawet wyrazy nie są jedne od drugich oddzielane. Ortografija (ει zam. ι; ϊ, ϋ, zam. ει, ευ; χ zam. γ i na odwrót; αι zam. ε i na odwrót) dowodzi, że rękopism w Egipcie był pisany.Codex ten ma St. i N. Testament grecki, według 70 tłumaczy. Brakuje: Psal. 49, 20. — 79, 12. Mat. 1, 1. — 25, 5. Joan. 6, 50. — 8, 52. II Corint. 4, 13. — 12, 7. Na końcu są księgi, które już przed syn. laodiceńskim (ok. r. 367) do kanonu ksiąg śś. nie należały (Conc. Laodic. c. 60), a tu są do kanonu zaliczone: 2 listy św. Klemensa Rzymskiego, 18 Psalmów Salomona. Przed Psalmami także jest list św. Atanazego do Marcelina (podrobiony po r. 373). Porządek ksiąg jest następujący: Genesis i następne księgi, jak w Wulgacie aż do II Paralip.; potem Osee, Amos, Micheas, Joel, Abd., Jon., Nahum, Habak., Sophon., Agg., Zach., Mal., Is., Jer., Ez., Dan., Est., Judith., I et II Esd., I – IV Mach., Ps., Job, Prov., Eccles., Cant., Sap., Ecclus. W N. Testam. po Ewangeljach i Dz. Apost. idą listy powszechnemi zwane, a po nich 14 listów św. Pawła i Apokalypsa. Tylko ewangelje są podzielone na rozdziały, według Ammonjusza (r. 222 — 250) i Euzebjusza (ok. r. 325). Listy św. Pawła, które na lekcje podzielił Euthalius przed r. 450, tu nie mają żadnych podziałów. — Codex Al. dziś znajduje się w londyńskiém British Museum. Cyryll Lukarys, patrjar. Konstpol. (1621 — 1638), darował go Karolowi I, król. angiel., ok. r. 1628; odtąd był własnością bibljoteki królów ang. aż do r. 1753, kiedy Jerzy II ofiarował go do Muzeum W. Bryt. O starożytności tego kodeksu różne są zdania. Jedna notatka łacińska na nim opowiada, że był darowany Patrjarsze Konstpol. r. 814 ery Męczenników (t. j. Djoklecjana), czyli r. 1098. Druga, ręką Lukarysa napisana, świadczy że tradycja się przechowywała w Konstantynopolu, jakoby kodeks ten był przepisany przez Teklę, egipcjankę, zaraz po soborze Nicejskim (325 r.). Posłowi zaś angielskiemu (Roë), przez którego ręce kodeks do Londynu był posłany, tenże patrjarcha opowiadał, że o wspomnianej Tekli ok. r. 383, pisał św. Grzegorz Nazianz. († 399 r.) epist. 200 — 202 (cf. Gregorii Presb. Vita Gregorii Naz.). — Według tych wskazówek sądząc, należałoby Codex Alex. odnieść do półowy IV w. Tak też dowodzą Grabe i Woide. Z drugiéj zaś strony Oudin (Trias Dissertation. Lugd. Bat. 1717) wnioskuje, że Codex Al. nie mógł być pisany przed w. X. Znakomity paleograf Montfaucon (l. c. l. III, c. 1), sądząc ze wzorów, przez Grabe'go mu przesłanych, uznał, że pochodzi z V lub VI w.; Mabillon (De re diplomat. l. 1, pag. 365), że z końca V-go lub początku VI-go w. Jakikolwiek zresztą jest wiek jego, zgadzają się wszyscy krytycy (i to protestanccy), że uderza w nim wielkie podobieństwo do Wulgaty, a większe jeszcze do starożytnej Itali, tak, iż więcej zgadza się z tekstem łacińskim, niż pospolitym greckim 70 tłumaczy. Zkąd wypada wniosek, że albo dawna Itala tłumaczoną była z tego kodeksu, albo z innego jemu podobnego. Lecz że Itala była już w II w., kodeks zaś Al. nie był pisany przed IV w., przeto raczej wnosić należy, że egzemplarz, z którego kod. Al. został przepisany, był bardzo dawnym, i że z jednego źródła pochodzi tak Itala, jak Cod. Al. Cały kodeks wydać zamierzył Patrick Young (Patritius Junius), bibljotekarz Karola I, lecz wydał tylko listy św. Klemensa Rzymskiego (1632) i Joba (przy Catena Patrum Graecorum in Jobum. Londini (1637), oraz wiele innych ksiąg St. Test. przekopjował, z któréj to pracy Young'a korzystali: Walton (Biblia polyglotta. Lond. 1653 — 1657) i Lamb. Boss (Vet. Test. ex Versione 70 Interpr. ed. L. Bos. Franequerae 1709), wypisawszy z niéj warjanty (ob.) do przyjętego tekstu 70 tłumaczy, przez siebie wydawanego. Starego Testamentu z tego kodeksu półowę wydał pierwszy raz Jan Ernest Grabe, teolog pruski (Septuaginta Interpretum Tomus I. Continens Octateuchum, quem ex antiquiss. ms. Cod. Alexs. ed. J. E. Grabe. Oxonii A. Chr. MFCCVII. Tomus ult. (IV). Continens Psalm., Jobi ac tres Sal. libros, cum apocrypha ejusdem necnon Sirac. Sapientia — Ibid. 1709). Po śmierci Grabe'go, z przygotowanych przez Grabe'go rękopismów wydał drugą półowę Franciszek Lee, lekarz (T. II 1719 — T. IV 1720, razem z poprzedniemi 4. t.). Cały tekst Grabe'go przedrukował Jan Jabób Breitinger, dodawszy warjanty z Kodeksu Watykańskiego (ob. B), p. t. Vet. Test. ex versione 70 Interpr. Tiguri (Zurich) 1730 — 1732 4 t. 4⁰. Później Rob. Holmes, przy pomocy wielu innych uczonych, zebrawszy warjanty z wielkiej liczby kodeksów, rozpoczął nowy przedruk kodeksu Al., a dokończył J. Paerson (V. Test. graec. c. var. lectt., Oxonii 1798 — 1827, 5 t.) Baber tekst Grabe'go przedrukował literami podobnemi do oryginału (Lond. 1818 — 28, 4 t.) Na wzór Holmes'a zebrał warjanty i wydał poprawny tekst Grabe'go, Fr. Field (Oxonii 1859). Co do N. Testamentu z kodeksu Alex., najprzód wydał go Karol Woide (1786); powtórzył je B. H. Cowper (N. Test. gr. e. cod. Alex., Lod. 1860 1 t.). Ob. Grabe we wstępie do tomu I Septuag. Interpr.; C. G. Woidii, Notitia cod. Alex. Lond. 1786; Cowper'a przedmowę przy Nov. Test.; przedmowę Breitinger'a i innych wydawców przy Vet. Test.; Semler Conjecturae de aet. cod. Alex. Halae 1759; Tischendorf, Codex Ephr. Syri rescr. Lipsiae 1845, praef. I, 3, 7; Oudin (l.c.); Nov. Test. gr. stud. J. J. Weststenii, Amst. 1752 in Prol. X. W. K.