Encyklopedja Kościelna/Aleksander Balas
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom I) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1873 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Aleksander Balas. Antjoch IV Epifanes umierając (163 przed Chr.), pozostawił następcą dziesięcioletniego syna, Antjocha V Eupatora. O opiekę nad nieletnim zaraz wynikł spór, pomiędzy jego stryjem Filipem, a wodzem Lizjaszem (1 Mach. 6, 13 n.). Skorzystał z tego Demetrjusz I Soter, syn Seleuka IV Sotera czyli Filopatora i wystąpił z pretensją do syryjskiego tronu, z którego zepchnął go był Antjoch IV (1 Mach. 7, 1 n.). Celu swego dopiął, nawet Rzymianie uznali go za króla Syrji; wkrótce jednak obudził tak powszechną ku sobie nienawiść, że myślano tylko o pozbyciu się go z tronu. Wtedy (152), jako pretendent do korony, wystąpił niejaki Aleksander Balas, podający się za syna Antjocha IV (1 Mach. 10, 1). Trudno ocenić, o ile jego podanie było prawdziwe: Florus nazywa go ignotum et incertae originis hominem (Epitom. lib. 1, 52), a według Justyna był sortis extremae juvenis (35, 1). Na czele małej garstki wojska wziął Ptolemaidę i ogłosił się tam królem, następnie zyskał sobie przymierze Jonatana Machabeusza, o którego przyjaźń napróżno się starał Demetrjusz, i innych jeszcze panujących ściągnął na swoją stronę, mianowicie Ptolemeusza Filometora, króla Egiptu, który mu swoją córkę Kleopatrę dał za żonę (1 Mach. 10, 51, n.). Demetrjusz, zebrawszy wielkie wojsko, wystąpił przeciw Aleksandrowi, ale przegrał bitwę i życie utracił (1 Mach. 10, 48—50), a Aleksander zasiadł na syryjskim tronie. Jako król, dochował przyjaźni dla Jonatana Machabeusza, nie słuchając podszeptów oszczerstwa (1 Mach. 10, 61—65). Rządy jego jednak niedługo trwały. Po dwóch blisko latach, które nowy król spędził w bezczynności i zbytkach, zjawił się (147 p. Chr.) w Cylicji, z małém wojskiem Kreteńczyków, Demetrjusz Nikator, najstarszy syn Demetrjusza Sotera, i wkrótce zyskał wielu stronników. Nawet Apolonjusz, wielkorządca Celesyrji, stanął po jego stronie i podjąwszy wyprawę przeciw Jonatanowi, sprzymierzeńcowi Aleksandra, przegrał bitwę w pobliżu Joppy. Zwycięzki Jonatan ścigał go i zdobył miasta Azot (Asdod) i Askalon (1 Mach. 10, 67, n.), a Balas, wróciwszy tymczasem z Fenicji do Antjochji, przesłał zwycięzcy w nagrodę złoty naramiennik i podarował mu miasto Ekron z okręgiem (1 Mach. 10, 88, n.). Tymczasem Ptolemeusz Filometor, król egipski, od którego jako od teścia zażądał pomocy Balas, powziął zamiar sam dla siebie zająć państwo syryjskie. Zatém w odpowiedzi na wezwanie, wkroczył do Syrji na czele licznego wojska, zachowując się zresztą względem Jonatana bardzo przyjaźnie i nie okazując żadnych złych zamiarów (1 Mach. 11, 1, n.). Przybywszy jednak do Seleucji, posłał do Demetrjusza propozycję oddania mu swojej córki Kleopatry za żonę, pod pozorem, jakoby Aleksander usiłował był życia go pozbawić. Propozycja została przyjęta i spełniona (1 Mach. 11, 8—12), zaś Aleksander Balas, który tymczasem wyruszył był do Cylicji przeciw Demetrjuszowi, wrócił, wydał bitwę Ptolemeuszowi, ale ją przegrał. Uciekł wtedy do Arabji, do księcia Zabdiela, do którego już poprzednio dzieci swoje wysłał; Zabdiel go zabił i głowę jego posłał Ptolemeuszowi, który także umarł w skutek rany otrzymanej w tej bitwie. Wtedy Demetrjusz został królem syryjskim i nadal sobie przydomek Nikatora. Cf. 1 Mach. Diod. Sic. fragm. 32. Joseph, Ant. 13, 2, 4. Justin. 35. (Welte). W. B.
