Encyklopedja Kościelna/Aleksander książe Mazowiecki
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom I) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1873 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Aleksander, książe mazowiecki, kardynał, syn księcia Ziemowita mazowieckiego i Aleksandry Olgierdówny, siostry Wł. Jagiełły. Spotykamy się po raz pierwszy z jego imieniem 1414 r. Po śmierci Piotra Wisza, biskupa poznańskiego, przedstawił król kapitule czterech kandydatów do wyboru: pierwszym z nich był siostrzeniec jego Aleksander, książe mazowiecki. Prałaci i kanonicy obrali jednomyślnie Laskarego z Gosławic, dziekana krakowskiego (Długosz, Dzieje, pod 1414 r.). Zawiedziony w swych oczekiwaniach książe, udał się do Niemiec, prawdopodobnie na dwór Ernesta rakuskiego, który niedawno ożenił się z siostrą jego Cymbarką. Dzięki tym stosunkom, otrzymał wkrótce wyższe godności, mianowicie: patrjarchy akwilejskiego i biskupa trydenckiego, z tym bowiem tytułem przybył do Polski po śmierci ojca 1426 r. (Długosz, Dzieje). Kiedy sobór bazylejski ogłosił Papieżem Feliksa V, oświadczył się za nim Aleksander i otrzymał godność kardynała tyt. św. Wawrzyńca in Damaso. W sporach soboru bazylejskiego z Eugenjuszem IV, biskupi i w ogóle wyższe duchowieństwo polskie zachowało się neutralnie, chociaż akademja krakowska oświadczyła się za Felixem V. Owóż obadwaj Papieże słali nuncjuszów do Polski. R. 1442 wyprawił Eugenjusz Juljana Cezariniego, z drugiej strony, prawie jednocześnie, Feliks mianował swym legałem a latere księcia Aleksandra do Polski i do Niemiec. Zdaje się atoli, że r. 1442 Aleksander nie znajdował się jeszcze w Polsce, albowiem w półowie tegoż roku sobór bazylejski mianował Oleśnickiego legatem a latere w królestwie Polskiém na rok jeden (Dzieduszyckiego Zbigniew Oleśnicki 2, 151 i w dokumentach pod l. 6). Prawdopodobnie dopiero na początku 1443 r. przybył Aleksander do Polski. W archiwum kapituły krakowskiej przechowują się dwie bulle soboru bazylejskiego, do Oleśnickiego wydane. W pierwszej, z d. 5 Kwiet. 1443 r. polecano księcia Aleksandra kardynała, jako legata Kościoła powszechnego, w drugiej z 19 t. m. i r. przedłużono nadaną Oleśnickiemu władzę legata a latere w Polsce jeszcze na rok jeden, z wezwaniem, ażeby złożył w ręce kardynała i legata Alexandra przysięgę na wierne piastowanie urzędu (Dzieduszycki l. c. 2, 151—152). Wkrótce po wyjeździe ks. Aleksandra z Polski, w skutku niepowodzenia sprawy Feliksa V, udał się ks. kardynał pod opiekę swego siostrzeńca, cesarza Fryderyka III, i osiadł w Wiedniu, gdzie otrzymał probostwo św. Szczepana. Um. 1444 r., pochowany w tymże kościele, jak świadczy grobowiec opisany w dziele Kulczyckiego, O pamiątkach Wiednia. W. Ch.
