Encyklopedja Kościelna/Allegorja
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom I) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1873 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Allegorja, figura retoryczna, rodzaj przenośni, nie w jednym wyrazie (metonymia), ani w jedném zdaniu (metafora), ale w całej opowieści; gdy autor mówi o pewnej rzeczy tak, iż jest widoczném, że w swém opowiadaniu ma na celu inny przedmiot, a nie ten, jaki wprost jego słowa wyrażają; czyli, że jego słowa i zdania trzeba rozumieć nie o tym przedmiocie, do którego one bezpośrednio się odnoszą, ale o tym, który on ma na celu. Np. Isai. 5, 1—6 opowiada o winnicy, oskarża ją o występki i grozi zniszczeniem. Widoczném jest, że winnica jest tu tylko fikcją i że prorok nie myśli opowiadać dziejów winnicy, lecz pod jej postacią plastycznie wystawia troskliwość Boga względem ludu Izr. i tego ludu niewdzięczność. Podobnież Psal. 79, 9—18, pod postacią winnicy, przeniesionej z Egiptu, wystawia lud Izr. Cf. Rom. 11, 17. Ezechiel (15, 1—5) zapowiada spalenie Jerozolimy w allegorji, o drzewie na spalenie przeznaczoném. Al. różni się od figury (sensus mysticus, typicus) tém, że prawdą w niej jest to tylko, co wyrażają słowa pośrednio; w figurze zaś nietylko przedmiot dalszy, ale i bezpośrednie opowiadanie (sensus literalis immediatus, historicus) jest prawdziwém. Jednakże dawniejsi egzegeci, idąc za św. Pawłem (Gal. 4, 24), biorą allegorję w znaczeniu figury (ob.), a sensem allegorycznym nazywają myśl tekstu, odnoszącą się do jakiego punktu wiary. W tém znaczeniu, allegoryczném będzie nietylko przenośne opowiadanie, lecz i literalne. Ztąd kommentarzem allegorycznym nazywamy ten, w którym egzegeta, obok literalnego wykładu, we wszystkich faktach biblijnych upatruje wyższe prawdy wiary, lub obyczajowe. A. jest zupełną (pura), gdy wszystkie części opowiadania rozumieją się w przenośném znaczeniu, np. Isai. 5, 1—6; mięszana (mixta), gdy autor przeplata przenośnie wyrażeniami właściwemi, np. w Psal. 79, 9—18. Ponieważ A. jest rodzajem przenośni, przeto gdzie tekst biblijny wyraźnie jej nie wyjaśnia, tam do jej wykładu służą te same prawidła, co i do przenośni (ob.). X. W. K.
