Encyklopedja Kościelna/Amsdorf Mikołaj
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom I) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1873 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Amsdorf Mikołaj, jeden z najgorliwszych przyjaciół Lutra, ur. ze szlacheckiej rodziny w Zschoppau, pod Wurzen, w Saksonji, 3 Grudnia 1483 r., a zatém prawie o miesiąc później od Lutra. W 1511 r. został profesorem teologji w Wittenberdze i kanonikiem przy kościele Wszystkich Świętych. Gdy wkrótce potém i Luter przeniesiony został, z filozoficznego na teologiczny fakultet tegoż uniwersytetu (1512 r.), wytworzyła się między nimi, ścisła i stała przyjaźń. Po wystąpieniu Lutra (1517 roku) ze swemi innowacjami, Amsdorf energicznie przyłączył się do nich i popierał je z taką żarliwością i przesadą, iż mówiono o nim, że bardziej jest luterski niż sam Luter. Od r. 1517 prawie ciągle pozostawał przy boku Lutra; w 1519 był z nim na dyspucie w Lipsku; 1521 r. na sejmie w Worms, a potém przy uprowadzeniu Lutra do Wartburga. Podczas pobytu Lutra w Wartburgu, Amsdorf w Wittenberdze popierał, swoim wpływem na kurfirszta, zniesienie Mszy i inne nowości reformacji. R. 1524, na rekomendację Lutra, został pierwszym superintendentem i proboszczem w Magdeburgu, gdzie, zarówno jak i w innych miastach, wprowadzał reformację. R. 1534 brał udział w konwencie smalkaldyjskim, a r. 1541 w dyspucie ratysbońskiej; w tymże roku został nawet biskupem, gdy elektor saski, nadużywając praw swoich, wygnał Juljusza von Pflug, legalnie na biskupa Naumburg-Zeitz wybranego, a z przyzwolenia kilku kanoników, wprowadził na stolicę luterskiego Amsdorfa. D. 20 Stycz. 1542 r. kazał ordynować go Lutrowi, który cieszył się, że konsekrował biskupa „bez kryzma, a także bez masła, smalcu, słoniny, smoły, kadzidła, lub węgla“ (Dzieła Lutra, wydanie Walcha, tom XVII p. 123). Patrz Lepsjusza Sprawozdanie o wyborze i wprowadzeniu Mik. Amsdorfa, Nordhausen, 1835 r. Gdy jednak cesarz Karol V, w bitwie pod Mühlbergiem 1547 (w rok po śmierci Lutra) zwyciężył smalkaldejczyków, musiał Amsdorf ustąpić miejsca Juljuszowi von Pflug, a pozostał mu tylko tytuł biskupi, który do końca życia nosił. Mieszkał teraz znowu w Magdeburgu, a w wynikłych sporach, w samym protestanckim kościele, tysiączną miał sposobność, jeszcze w późnym wieku, okazywania swojej ultraluterskiej gorliwości. Występował mianowicie przeciw lipskiemu i augsburgskiemu Interim (1548) i zaciętym był przeciwnikiem owych protestanckich teologów, którzy, według treści lipskiego Interim, w obojętnych rzeczach chcieli ustępować staremu Kościołowi i ztąd zwani byli adiaforystami. Gdy następnie inny luterski fanatyk, Mateusz Flaccius, stawił niedorzeczne twierdzenie, że grzech pierworodny stał się substancją ludzkiej duszy i, rozumie się, znalazł wielu przeciwników, starał się Amsdorf tej błędnej nauce dać łagodniejszą formę, w wyrażeniu, że grzech pierworodny stał się przynajmniej silną przypadłością naszej duszy. Zaś przeciw doktorowi Jerzemu Major, profesorowi w Wittenbergu, nietylko zaprzeczał konieczności dobrych uczynków, ale nawet twierdził, że one zbawieniu szkodzą. Niemniej występował Amsdorf przeciw wszelkim usiłowaniom zmienienia luterskiej Wieczerzy Pańskiej, przez kalwińską. R. 1552 został radcą kościelnym i superintendentem w Eisenach, i starał się usilnie o zamienienie na uniwersytet paedagogium provinciale w Jena; sam był obecnym poświęceniu nowego uniwersytetu (1558); um. w Eisenach 14 Maja 1565, w 82-m roku życia. Jakkolwiek zacięty przeciwnik dobrych uczynków, Amsdorf, bardziej niż inni reformatorzy, skłonny był do ascetyzmu, np. pozostał bezżennym i ciągle miał trumnę w swojej sypialni, jako memento mori. Liczne jego drobne, powiększej części polemiczne pisma, mają dziś już tylko antykwarską wartość. Zresztą, pomagał Lutrowi w tłumaczeniu Biblji i wydał jego dzieła w Jenie. (Hefele). B.
