Encyklopedja Kościelna/Anderson Wawrzyniec
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom I) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1873 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Anderson Wawrzyniec, inaczej Laurentius Andreae zwany, jeden z głównych sprawców oderwania się Szwecji od Kościoła katolickiego. Ur. ok. 1480 r., z powodu zdolności swoich i wykształcenia mianowany był kanonikiem i archidjakonem w Strengnaes, gdzie, po śmierci biskupa, djecezją zarządzał. W tym czasie Anderson rzucił na ziemię szwedzką pierwsze nasiona luteranizmu. Olaus i Wawrzyniec Petersonowie, którzy w tym czasie, ze studjów na uniwersytecie w Wittenbergu, wrócili przejęci nowostkami religijnemi, znaleźli w Andersonie gorliwego opiekuna. Jeszcze skuteczniej mógł dziełać Anderson na korzyść luteranizmu od czasu, kiedy lutersko usposobiony nowy król Gustaw Waza, w r. 1523 oddał mu pieczęć kanclerza państwa. Wszystkie ważniejsze kościelne urzędy oddawano zwolennikom nowości religijnych; pozwalano bezkarnie podkopywać byt dawnego Kościoła, odstępców nawet otaczała królewska opieka. Anderson wydał, na wzór niemieckiej, szwedzkie tłumaczenie Biblji, w r. 1526. Nadto, podał on królowi radę, aby z reformacji skorzystał ku podniesieniu królewskiej władzy i zapełnieniu pustej kassy państwa. W tym celu król i Anderson postanowili konfiskatę majątków kościelnych i odegrali pamiętną komedję na sejmie w Westeräs r. 1527. Gustaw Waza chciał niby zrzec się korony szwedzkiej, wtedy kanclerz oświadczył sejmowi, że król panować nie może, gdyż wszystkie prawie posiadłości zagarnął Kościół; należy więc go błagać, aby tronu nie opuszczał, a na zaspokojenie potrzeb rządu, odebrać majątki duchowieństwu i oddać je do rozporządzenia korony. Celem zaś skłonienia ku temu szlachty, obiecano podzielić się z nią łupami kościelnemi. Sejm zatwierdził wniosek Andersona i odtąd król, Anderson i zyskani konfiskatą majątków kościelnych ich stronnicy pracowali nad obaleniem katolicyzmu w Szwecji. Wawrzyniec Peterson otrzymał arcybiskupstwo upsalskie, a w małżeństwo księżniczkę z domu królewskiego. W r. 1538 wynikły nieporozumienia między królem i reformatorami. Powodem do tego było, że ci ostatni, doszedłszy do wysokich dostojeństw, w zreformowanym kościele dopominali się o utrzymanie majątków, za których odebraniem duchowieństwu katolickiemu tak żarliwie poprzednio przemawiali. Doszło do tego, że w kazaniach otwarcie pko królowi występowali, a Olaus Peterson i Anderson zawiązali sprzysiężenie przeciwko niemu. W r. 1539 skazani na śmierć, wielką summą pieniędzy zaledwie wykupić się zdołali. Olaus później występował jeszcze, jako krzewiciel nowej nauki: Anderson zaś, pozbawiony urzędów i majętności, um. w zapomnieniu w Strengnaes r. 1552. Bliższe wiadomości u Schinmeier’a. Lebensbeschreinbungen der drei schwedischen Reformatoren, Lubeck 1782; Gejier, Geschichte von Schweden. Ob. także a. Szwecja J. N.
