Encyklopedja Kościelna/Anioł Pański

<<< Dane tekstu >>>
Tytuł	Encyklopedja Kościelna (tom I)
Redaktor	Michał Nowodworski
Data wyd.	1873
Druk	Czerwiński i Spółka
Miejsce wyd.	Warszawa
Źródło	Skany na Commons
Indeks stron

›››

[243] Anioł Pański. Modlitwa do Najśw. Panny, tak nazwana, bo się zaczyna od słów: „Anioł Pański zwiastował Pannie Marji.“ Przed w. XVI [244]był zwyczaj odgłosem dzwonu wzywać do gaszenia ognia, a raczej światła wieczorem (hora ignitegii). Jan XXII, bullą z d. 7 Maja 1327 r., zarządził odmawianie na ten głos dzwonu trzy „Zdrowaś Marja...“ Kto dodał zdania wtrącone między zdrowaśki, niewiadomo: dosyć, że pierwotnie odmawiane raz na dzień wieczorem, następnie zaprowadzono trzykrotnie, t. j. rano, w południe i w wieczór dzwonienie, z wezwaniem wiernych do tej modlitwy, przypominającej tajemnicę Wcielenia się Słowa Bożego i cześć Marji, w której się to Słowo Ciałem stało. Papieże Anioł Pański uprzywilejowali różnemi odpustami, a mianowicie Benedykt XIII, d. 14 Wrześ. 1724 roku, nadał sto dni za każde jej trzy razy na dzień odmówienie, i odpust zupełny raz w miesiąc, w dniu na to obranym. Warunki pod któremi można uzyskać ten odpust, były następujące: l) Odmawiać ją klęczący: to jednak zmienił Benedykt XIV d. 20 Kwiet. 1742 r., polecając ją odmawiać kiedy indziej klęczący, a zaś stojący w dni niedzielne, wedle rachuby kościelnej, od wieczora soboty się rozpoczynające, i w tak nazwany czas wielkanocny (tempus paschale), t. j. we wszystkie dni, od Wielkanocy do Św. Trójcy. Ani na wyrazy: A Słowo Ciałem się stało, nie masz nigdzie przepisu klękania, u nas jednakże, na podobieństwo tych słów w Ewangelji św. Jana, z dawien dawna klękamy. Na mocy tegoż postanowienia, w czasie wielkanocnym zamiast Anioł Pański, kto umie, powinienby odmawiać z odpustem antyfonę Regina Coeli, z wierszem i modlitwą, w Brewjarzu po niej położoną; a ktoby jednego i drugiego nie umiał, odmawiając jedno Ojcze nasz i Zdrowaś Marja, odpust powyższy zyskuje. 2) Drugi warunek odpustów za Anioł Pański jest, ażeby go na odgłos dzwonu odmawiać; zapewne dla wspólności modlitwy, co w chrystjanizmie ma zawsze przedziwne jedności znaczenie. Od tego prawa mają niejaki wyjątek niektórzy zakonnicy. Prawdopodobnie też niedostateczném jest do odmawiania uderzenie zegaru, ale potrzeba głosu dzwonu, na to wyraźnie danego. 3) Dla pozyskania odpustu zupełnego raz na miesiąc, potrzeba przynajmniej raz na dzień, przez cały miesiąc, Anioł Pański odmawiać, a w dniu wybranym spowiedź sakramentalną odprawić, przyjąć kommunję, odmówić Anioł Pańskina odgłos dzwonu i pomodlić się za zwykłe potrzeby Kościoła. Ztąd wnioskować można, że odmawianie w chórze wspólne po półowie Zdrowaś Marja... niedostateczne do pozyskania odpustów. Liturgiści, o tej modlitwie piszący, cytują jeszcze odpust zupełny w godzinę śmierci, nadany przez Klemensa X, odmawiającym Anioł Pański regularnie, i że te odpusty mogą być za dusze wiernych zmarłych ofiarowane (Romsée, Praxis Div. Officii p. 2, c. I, art. XXII, § XX). Jak o koniecznym do odpustów po niej trzykrotnym dodatku: Wieczny odpoczynek etc., mówi breve papieskie pod d. 15 Lipca 1864 r., dla djecezji polskich wydane. O porze dzwonienia na Anioł Pański, zwłaszcza też rano i w wieczór, nic stałego nie masz. W Rzymie, przed zachodem dzwonią na Ave Maria, t. j. na Anioł Pański; niektóre z naszych synodów postanowiły: „Mane, meridie, et circa occasum solis (una hora post occasum solis), pulsetur campana ordinaria pro salutatione angelica“ (Syn. djec. pozn. z r. 1720 § VIII; pierwej jeszcze syn. prow. gniezn. z r. 1621 de or. p. mort.). Rzewne i pobożne rodzą się w duszy uczucia, gdy w wiejskiém zaciszu, zaraz po zachodzie słońca słyszeć się daje odgłos dzwonu na Anioł Pański, płynący z rosą po gajach i łąkach, zwłaszcza, gdy w końcu dzwonnik sercem większego dzwonu uderza dziewięć razy z przerwami, wedle [245]jednych, w ogóle za Kościół cierpiący (Wetzer, Kirchenlexikon), wedle drugich (Fabisz, Wiadom. o synodach p. 107), na pamiątkę bitwy pod Warną (1444 r.), a za odpoczynek poległego w niej kwiatu rycerstwa.  X. S. J.