Encyklopedja Kościelna/Augustowska djecezja
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom I) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1873 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Augustowska djecezja, tak nazwana od miasta Augustowa, dziś powiatowego, a które wówczas, gdy wydzielano województwo i djecezję Augustowską, było w tej stronie najznaczniejszém. Największa część dzisiejszej djecezji należała przed r. 1795 do djecezji wileńskiej, mniejsza do łuckiej i żmudzkiej, a dostała się w podziale pod berło pruskie. Fryderyk Wilhelm II, nie chcąc mieć poddanych, podległych biskupom państwa Rossyjskiego, postanowił z odpadłych części nową djecezję erygować. Porozumienie się z Rzymem było trudne w tych czasach, a wiernym było wzbronione odnoszenie się do swoich dawnych właściwych pasterzy. Zaradzając tej niewłaściwości, Krysztof Hilary Szembek, biskup płocki, „tanquam vicinior,“ przyjął, z rozkazu króla, wiernych z tych stron pod swoją jurysdykcję i odniósł się w tym względzie do św. kongregacji Episcoporum et Regularium. Rzecz nie cierpiała zwłoki, a odpowiedzi nie było, więc biskup pomieniony, per praesumptam licentiam Papae i jego władzą, naznaczył 21 Lutego 1797 r. officjałem per Lithuaniam et Samogitiam protegowanego od rządu Michała Franciszka Karpowicza, a d. 10 Marca t. r. „provisionaliter ad interim,“ takimże officjałem, a raczej wikarjuszem in Spiritualibus, Jana Szyjkowskiego, proboszcza bielskiego, biskupa in p. synopeńskiego, w tej części djecezji, późniejszej wigierskiej, która się i dziś per Podlachiam et partem Lithuaniae zowie. D. 25 Marca 1798 r. Pius VI erygował nową djecezję wigierską, a d. 5 Kwiet. 1799 r. naznaczył jej biskupem pomienionego Michała Karpowicza. Djecezja ta na 14 dekanatów w r. 1802 była rozłożona, a z wymienienia których łatwo jej granice wykreślić: augustowski, białostocki, bielski, brański, drohicki, knyszyński, olwitski, preński, sapieżyski, sejneński, sokołowski, (od Sokółki), tykociński, wierzbołowski i wigierski. Zarządzał biskup Karpowicz djecezją do dnia śmierci, 5 Listpada 1803 r. Po nim, ks. Jan Klemens Gołaszewski, już pierwej, po śmierci Szyjkowskiego, przez Onufrego Kajetana Szembeka pod d. 1 Lutego 1798 mianowany administratorem per Podlachiam, którego znowu Karpowicz na tym urzędzie, z tytułem wikarjusza in Spiritualibus, pod d. 29 Wrześ. 1803 r. utwierdził. Rządy Gołaszewskiego, już nawet jako biskupa, djecezją wigierską trwały do r. 1818, nim ją bulla Piusa VII z d. 30 Czerwca i Najwyższe ukazy nie przemianowały na djecezję augustowską, od województwa tej nazwy. Odtąd ta djecezja ma katedrę biskupią w Sejnach i zowie się de Sejna seu Augustoviensis, sejneńską czyli augustowską, a składa się ze 120 (a dziś ze 121) parafji, po największej części należących do dawniejszej djecezji wigierskiej, od której tak zwany obwód Białostocki odpadł już pierwej, w skutek zmian politycznych; a po tych ostatnich rozporządzeniach, przyłączono do niej dekanaty: łomżyński, wąsoski i wizki, od djecezji płockiej odcięte. Było to jeszcze za biskupstwa Gołaszewskiego, choć w rzeczy samej rządził djecezją officjał ks. Augustyn Marciejewski. Trudne podówczas było położenie djecezji augustowskiej, z powodu braku funduszów, kapituły i seminarjum, przy nieustalonej jeszcze rezydencji biskupiej. Niemal że wszystkim tym trudnościom zaradził rządzący po Gołaszewskim, jego koadjutor, biskup Ignacy Czyżewski. Naznaczony Czyżewski administratorem tej djecezji, przez instrument urzędowy z metropolji warszawskiej w braku kapituły, 4 Lipca 1820 r. prekonizowany, a konsekrowany 6 Sierp. t. r, bardzo energicznie rozpoczął rządy swoje krótkie, ale pożyteczne. Wyjednał fundusz dla kapituły 20 tysięcy złp. rocznie. Kapitułę kompletną utworzył, katedrę w naczynia srebrne i apparaty bogate opatrzył, piękną ordynację dla niej przepisał; fundusze marniejące kościołów poklasztornych do porządku wrócił. Przedwczesna śmierć jego pod d. 11 Grud. 1823 r. przerwała wiele chwalebnych zamiarów. Po nim zarządzał suffragan biskup argijski ks. Marciejewski, jako administrator, zanim biskupem djecezjalnym Mikołaja Jana Manugiewicza w r. 1826 nie zrobiono. Manugiewicz tém się odznaczył w historji tej djecezji, że, jako pedagog od lat młodości, a trochę i literat, postarał się o założenie seminarjum w Sejnach (d. 1 Listop. 1826 r. otwarte) i bibljotekę jego małą i lichą, uzbieranemi księgami z pokasowanych w królestwie zakonów, znacznie wzbogacił. Po nim d. 3 Lipca 1834 r. akklamowany administratorem djecezji przez kapitułę jej prałat-dziekan, suffragan biskup adrazyjski, Stanisław Kostka Choromański, mało co więcej jak we dwa lata, bo d. 20 Lutego 1836 r. posunięty na warszawskiego arcybiskupa; a opróżnioną katedrę objął Paweł Straszyński, przez ingres d. 5 Lutego 1837 r. odbyty. Rządy tego biskupa były gorliwe, ale niecałkiem opatrzne, a po jego śmierci, 21 Czerwca 1847 r. nastąpionej, rządziło lat szesnaście kilku z kolei administratorów: ks. Mikołaj Błocki, ks. Bonawentura Butkiewicz, ks. Jakób Choiński. Dopiero d. 16 Marca 1863 r. prekonizowany biskupem augustowskim Konstanty Ireneusz hr. Łubieński, objął rządy djecezji d. 3 Paźd. Po jego śmierci w Niżnim Nowgorodzie d. 16 Czerw. 1869 r., katedra biskupia wakowała przez lat trzy, zanim na niej (28 Października 1872 r.) zasiadł teraźniejszy biskup Piotr Paweł Wierzbowski. Obecnie djecezja sejneńska rozciąga się w gubernji Suwalskiej całej i prawie całej Łomżyńskiej, a liczy dekanatów 11, kościołów parafjalnych 121, filjalnych 14, kaplic 80, księży świeckich 272, kleryków 60, klasztorów męzkich etatowych 2, nadetatowy 1, żeński etatowy 1, zakonników 42, zakonnic 12, wiernych Chrystusowych 554,235. X. S. J.
