Encyklopedja Kościelna/Baldwin Franciszek

<<< Dane tekstu >>>
Tytuł	Encyklopedja Kościelna (tom I)
Redaktor	Michał Nowodworski
Data wyd.	1873
Druk	Czerwiński i Spółka
Miejsce wyd.	Warszawa
Źródło	Skany na Commons
Indeks stron

›››

[614] Baldwin, Balduinus, v. Baudouin Franciszek, uczony prawnik XVI w., ur. w Arras, we Flandrji, d. 1 Stycz. 1520 r. Ojciec jego, Antoni B., był tam hiszpańskim prokuratorem królewskim. Franciszek B. uczył się najprzód w Louvain, a potém w Paryżu, gdzie nauczycielami jego byli najsławniejsi podówczas prawnicy: Baïf, Budaeus, Cujas i Karol du Moulin. Młodemu B. zachciało się podówczas poznać przywódców reformacji, zwłaszcza Kalwina i Bucera. Z Paryża przeto, ok. r. 1544 udał się do Genewy, i tam miał przyjąć kalwińską kommunję, na co jednak ścisłego dowodu nie ma, owszem, współczesny Papire-Masson (Vita Calv.) świadczy, że B-wi nie podobały się surowe zasady Kalwina i bardziej skłaniał się do łagodności Melanchtona i Bucera. R. 1545 wrócił do Paryża, gdzie miał znów zostać katolikiem, lecz tylko na 2 lata, bo w r. 1547, jak powiadają, wrócił do Genewy, apostatował i z Kalwinem żył w ścisłej zażyłości. [615]Lecz o tej drugiej podróży jego i zażyłości z Kalwinem Papire-Masson nic nie wie. Pewnem jest tylko, że podówczas został powołanym do Bourges, na professora prawa, a zanim się tam udał, otrzymał biret doktorski (d. 12 Marca 1549 r.) z rąk Eguinarjusza Baro (ob. Nicol. Catherinot, Calvinisme du Berry). W Bourges uczył Baldwin od 1549; w r. 1556, w skutek rozruchów, opuścił to miasto razem z Franciszkiem Duaren, jednym z najuczeńszych prawników owego czasu, i udał się znów do Genewy, chcąc potém zwiedzić Niemcy i postarać się o katedrę prawa w Tybindze. Lecz dowiedziawszy się, że tam już udał się Du Moulin, za radą Kalwina osiadł w Strasburgu. Tu znów wykładał prawo; lecz po kilku latach, z powodu niezgody ze swym kollegą Hofmannem, wyjechał, może też za radą Kalwina, do Heidelberga, na professora historji i prawa, i miał apostatować z kalwinizmu na luteranizm; nie wiadomo jednak dla czego, bo w Heidelbergu przeważał kalwinizm. R. 1561, pod pozorem jakichś naglących interessów, miał przybyć do Francji i pojednać się z Kościołem. Dotychczasowe jednak apostazje wszystkie i nawracania się Baldwina nie są gruntownie udowodnione. Co się zaś tyczy jego podróży z Heidelberga do Francji, rzecz się tak miała: Jerzy Kassander, któremu cesarz Ferdynand I polecił wypracować projekt połączenia katolików z protestantami, i który w tym celu napisał Consultatio de articulis fidei inter Papistas et Protestantes, otrzymał także polecenie od księcia Cleve, aby podobny projekt wygotował dla Francji, do pojednania katolików z hugonotami, i nawrócenia Antoniego Bourbon, króla Nawarry, do katolicyzmu. Kassander uprosił sobie do pomocy Baldwina, który dotychczas wirując między kalwinizmem i luteranizmem, był najzdolniejszym do tego dzieła, bo poznał dobrze słabe strony jednego i drugiego wyznania. Baldwin, mając sobie zakommunikowany projekt Kassandra (De officio pii et publicae tranquillitatis vere amantis viri in hoc religionis dissidio), podał go do druku w Bazylei 1561 r., i w tymże roku mile został przyjęty przez króla Nawarry. Gdy zaś Antoni Bourbon umarł (17 Listop. 1562 r.), Baldwin przez pewien czas był przy jego naturalnym synu, księciu Karolu Bourbon, jako mistrz dworu; później, w ówczesnych zamieszkach domowych we Francji utraciwszy swoją bibljotekę i mienie, za wstawieniem się arcybiskupa kameraceńskiego, Maksymiljana z Bergue, i innych panów niderlandzkich, wrócił do swej ojczyzny i otrzymał katedrę prawa w uniwersytecie duaceńskim (Douai). W r. 1564 powołał go Wilhelm książę Oranji do Brukselli, także dla przeprowadzenia jedności religijnej. Tu Baldwin napisał o zamieszaniu religijném memorjał, przesłany królowi hiszpańskiemu. R. 1566 redagował prośbę do Małgorzaty, księżnej Parmy, zarządzającej Niderlandami, upraszając o wolność wyznania dla tych prowincji; gdy zaś król hiszpański na żądania mieszkańców nie zezwolił i bunt ich przez księcia Albę uśmierzył, Baldwin, bojąc się, aby nie był zmuszonym do sądzenia powstańców, wyprosił sobie pozwolenie na wyjazd do Paryża (1567 r.) i więcej do Brukselli nie wrócił. W Paryżu miewał lekcje, na które tłumnie uczęszczano. R. 1568 kanclerz Filip Hurault dał mu katedrę prawa w Angers i jednocześnie mianował referendarzem rady stanu. Wreszcie, po wyborze Henryka Walezjusza na króla polskiego, przybył Baldwin do Paryża, aby z nim jechać do Polski i przy uniwersytecie krakowskim objąć wykład prawa; lecz um. 23 Paźdz. 1573 r. w Paryżu, na rękach sławnego jezuity Jana Maldonata. Taką jest historja tego [616]mniemanego tritapostaty, t. j. trzykroć odstępcy, przezwanego Eceboljuszem (nazwisko sofisty, który dla interesu, za Konstantyna W. został chrześcjaninem, za Juljana apostaty wrócił do poganizmu, a po śmierci tego cesarza znów do chrześcjanizmu). Encyklopedja Ersch'a i Gruber'a mówi o nim, że miał charakter dworaka, że jednak, pomimo zmienności, lekkomyślności i skłonności do zwady, nie można mu dowieść żadnego złego czynu, że jako pisarz zasłużył sobie na cześć, że wreszcie jego pisma odznaczają się znajomością historji i prawa i dziś jeszcze posiadają wielką wartość. Niesłusznie też Haas w Fryburskim Kirchen-Lexiconie zostawia na nim hańbiącą pamięć. Inni opowiadają o nim, że 7 razy zmieniał wiarę. Lecz ani jedna apostazja nie jest ściśle dowiedzioną. Wprawdzie, z kilku przywódcami reformacji zostawał w stosunkach przyjaznych, to jednak nie dowodzi, aby wiarę każdego z nich przyjmował. Z życiorysu jego widać, że żyjąc w czasach dysput i kollokwiów, a nie będąc teologiem, ani ugruntowanym w katolickiej wierze, chwiał się w swoich przekonaniach religijnych i na bardzo niebezpiecznych znajdował się drogach, ale ostatecznie, stanowczo wrócił na łono Kościoła katolickiego. Stały zwrot jego do katolicyzmu datuje się od pobytu w Heidelbergu (1560 r.). Dotąd zapewne Baldwin mało się zajmował roztrząsaniem kwestji religijnych; umysł jego więcej był zwróconym do nauki prawa, a co do wyznania, nie wiedział, za którém pójść. Lecz otrzymawszy w r. 1560 zaproszenie od Kassandra, zbadał gruntowniej katolicyzm i przy nim pozostał. Od roku 1562 występuje otwarcie już przeciw protestantyzmowi. Kalwin, myśląc, że Baldwin jest autorem pisma De officio pii... viri..., formalną mu wypowiedział wojnę i napisał Responsio ad virsipellem quemdam mediatorem, qui pacificandi specie rectum Evangelii cursum in Gallia abrumpere molitus est. Baldwin odpowiedział: Ad leges de famosis libellis et de calumniatoribus Commentarius (Paris. 1562), i na drugie jego pismo (Joannis Calvini Responsio ad Balduini convitia), jeszcze w tymże roku napisał: Responsio altera ad Joannem Calvinum (Paris. 1562). W Kalwina obronie stanął Teodor Beza; Baldwin i jemu odpisał: Pro Fr. Balduino Responsio ad Calvinum et Bezam, cum refutatione Calvini de Scriptura et Traditione (Colon. 1564). Aczkolwiek wspomniana Encyklopedja Ersch'a i Gruber'a podaje dosyć pism Baldwina, jednak o tych, któreśmy tu wymienili, milczy. Najlepszym pomnikiem jego nawrócenia jest uczona przedmowa, przy wydaniu S. Optati Milevitani, De schismate Donatistarum, libri VI (Paris 1563; wydanie drugie, z dodatkiem VII księgi, p. t. Delibatio Africanae historiae ecclesiasticae, seu Optati Milev. De schism. Don. ll. VII), gdzie doskonale wystawione podobieństwo donatystów z kalwinistami. Również katolickie przekonania jego widać w Historia Carthaginensis Collationis olim habitae inter Catholicos et Donatistas, ex rerum eccles. commentariis (Paris 1566). Oprócz wspomnianych pism, wydał jeszcze Victoris Uticensis, libri III de Vandalica persecutione (Paris. 1569) i Minucii Felicis, Octavius restitutus (Heidelbergae 1560, ob. Minucjusz). Z okazji wyboru Henryka Walezjusza na tron polski, napisał (1573): Histoire des rois et princes de Pologne (Paris) i Oratio de legatione polonica (tamże). Ob. Doujat, Praenotatt. canonic. l. 5 c. 8; Andres, Del'origine... d'ogni letteratura, p. VI; l. 3, c. 2 Räss, Die Convertiten, II 176. X. W. K.