Encyklopedja Kościelna/Barbara św.
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom II) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1873 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Barbara św. panna i męczenniczka (4 Grud., a miejscmi 12 Lut.), z greck, obca, cudzoziemka. Czczona od dawna w zachodnim i wschodnim Kościele, ale brak pewnych wiadomości o jej życiu. Akta, znajdujące się u Surjusza, zawierają wiele sprzeczności. Jedni, męczeństwo jej kładą w Nikomedji (w Bitynji), za cesarza Maxymina I (który r. 235 rozpoczął prześladowanie chrześcjan); inni męczeństwo to naznaczają w Heliopolis, w Egipcie, za Galerjusza ok. 306 r. Za pierwszém zdaniem jest Baronjusz, za drugiém Assemani (Calend. univers. t. V p. 408). Barbara, podług podania, była córką poganina Djoskura, który ją wychowywał bardzo starannie, lecz obawiając się o jej cnotę, tém bardziej, że niezwykłej była piękności, przechowywał ją w wieży, w zupełném od ludzi odosobnieniu. Pomimo tego odosobnienia, Barbara poznała naukę chrześcjańską i Chrzest przyjęła. Nauczycielem jej miał być Orygenes. Ojciec, zawzięty poganin, dowiedziawszy się od niej, że jest chrześcjanką, wydał ją sędziemu Marcjanowi, który wszelkich gwałtownych używał środków, aby ją do pogaństwa skłonić. Bita, obnażana, kaleczona i po mieście prowadzana, wytrwała jednak w wierze; na ścięcie nareszcie skazana, pod mieczem własnego ojca głowę złożyła, licząc 20 lat życia. Na obrazach, św. B. występuje częstokroć razem ze św. Katarzyną, obok Najśw. Panny: św. Katarzyna, jako utalentowana, uczona dziewica, przedstawia tu siłę umysłową; św. Barbara, która w tajemniczej tęsknocie duszy, zamknięta w wieży, przeczuwała, co jej później przynieść miała nauka chrześcjańska, oznacza serce, siłę uczucia; obie zaś potęgi, umysłu i serca, są tu w świętej służbie królującej nad niemi Bogarodzicy. Często też św. Barbara przedstawiana jest z kielichem, nad którym znajduje się hostja: z jednej strony oznacza to jej wiarę, a z drugiej przypomina, że ta święta czczoną jest, jako patronka konających, za którymi błaga, aby bez sakramentów św. nie umierali. Podług innych, hostja ta przypomina fakt z legendy, że gdy uciekającą przed ojcem, przyjęła i ukryła rozstępująca się przed nią góra, anioł niebieskim karmił ją tam pokarmem. Zresztą, attrybutami jej są: palma i wieża z 3 oknami. Na starych obrazach pozwalali sobie malarze niekiedy na dziwaczne zboczenia, np. wieżę stawiali na głowie świętej, odpowiednio do modnego w XV w. trefienia w górę włosów. Czczoną jest też św. Barbara, jako patronka przeciwko burzom, uraganom, a ztąd zapewne, po wynalezieniu prochu, jako patronka artyllerji; dla tego też obraz jej znajdował się zazwyczaj w arsenałach, i dziś jeszcze na okrętach francuzkich skład prochu nazywa się St. Barbe. „Gdy oddawano w jej opiekę, mówi Menzel, najstraszliwszy oręż, nie zamierzano zapewne, aby opiekowała się ona tchórzostwem przeciwko strzałom przeciwnym, ale aby strzegła sprawy wiary.“ Cf. Stadler, Heiligen-Lexikon 1, 383. N.
