Encyklopedja Kościelna/Barsumas Tomasz

<<< Dane tekstu >>>
Tytuł	Encyklopedja Kościelna (tom II)
Redaktor	Michał Nowodworski
Data wyd.	1873
Druk	Czerwiński i Spółka
Miejsce wyd.	Warszawa
Źródło	Skany na Commons
Indeks stron

›››

[25] Barsumas Tomasz, bp Nizybji (435—89) i propagator herezji Nestorjusza (ob.) w Persji. Podczas III-go soboru powszechnego był on nauczycielem słynnej szkoły edeskiej w Mezopotamji, założonej w celu wykształcenia duchowieństwa perskiego i wespół z Ibasem, później biskupem edesseńskim i z kilkoma innymi swymi kolegami, był przeciwnikiem biskupa Rabulasa, gdyż ten starał się usilnie o potępienie pisma Djodora z Tarsu i Teodora z Mopsuesty, jako poprzedników Nestorjusza. Rabulas wypędził (r. 432) z Edessy heretyckich nauczycieli perskich, a między nimi i Barsumasa, który w kilka lat potém wybrany na biskupa nizybeńskiego, usiłował w ciągu 50-letniego swojego pasterzowania zaprowadzić i utrwalić nestorjanizm pomiędzy Chaldejczykami i Persami. Głównym jego pomocnikiem w tej sprawie był Maanes, bp ardaszyrski. Przedewszystkiem założył on w Nizybji nową szkołę teologiczną, która wkrótce nabrała pewnego rozgłosu. Jej nauczyciele i uczniowie posiadali w kościele nestorjańskim wielkie przywileje. I gdy po śmierci Ibasa r. 457, jego następca Mar Cyrus zamknął znowu szkołę perską w Edessie, wypędzeni nestorjanie znaleźli przytułek u Barsumasa. Połączywszy się z innymi biskupami, podzielającymi jego opinje, Barsumas przeprowadził na synodzie w Adri prawo, pozwalające kapłanom i djakonom zawierać związki małżeńskie, nawet powtórne. Pozwolenie to pozyskało biskupom nestorjańskim wielu zwolenników. Sam Barsumas zaślubił mniszkę Mammeę. Biskupi greccy czynili z tego powodu wyrzuty Babowi, metropolicie Seleucji, że toleruje podobne nadużycia w kościele perskim. W odpowiedzi na to powołał się Babu na swoją bezwładność, w obec bezbożnego rządu, i ekskommunikował Barsumasa. Barsumasowi udało się przedstawić metropolitę, w oczach króla perskiego Firuza, jako szpiega rzymskiego. Skutkiem tego Babu został zawieszony na jednym palcu i bity do śmierci rózgami r. 485. Wtedy Barsumas podał królowi, jako środek wzmocnienia jego potęgi monarszej, aby chrześcjan perskich zmusił do zerwania z grekami; w tym też celu otrzymał wszelką władzę do szerzenia nestorjanizmu. Przy pomocy żołnierzy perskich, Barsumas przebiegał prowincje, zmuszając księży do wstępowania w związki małżeńskie, [26]narzucając tak im, jak i wiernym świeckim, nestorjanizm, a opierających się zabijał. Zapewniają, że temu losowi, uległo 7700 chrześcjan katolików, a w samym klasztorze Bizuith 90 kapłanów. Akacjusz, następca Babu, uczeń szkoły edeskiej, osobistość słaba i chwiejna, dopiero po swoim powrocie z Konstantynopola, gdzie mu grecy zagrozili klątwą, zdecydował się wygnać mordercę swego poprzednika i wielu wiernych, ale już go nie zastał przy życiu. Powiadają, że zakonnice klasztoru na górze Abdin zamordowały tyrana kluczami. Następcą Akacjusza był (498 r.) człowiek świecki, żonaty, imieniem Babeus; jako głowa nestorjanów wschodnich, począł się nazywać ich katolikosem czyli patrjarchą. Synod nestorjański r. 605 rehabilitować usiłował ohydną pamięć Barsumasa, znienawidzonego nawet w Nizybie, umieścił imię jego w modlitwach kościelnych i ekskommunikował wszystkich przeciwników jego osoby i jego pism. O Barsumasie, jako pisarzu, szczegóły znajdują się u Ebedjesu, w Catalogus libr. syror., a o jego życiu u Symeona, bpa betarsamskiego: Epistoła de Barsuma, episc. Nisib. deque haeres. Nestor, i u Bar-Hebraeusa. Wszyscy trzej u Assemani'ego, Bibliot. Orient, t. 1 p. 346 sq., t. II p. 403, t. III p. I, s. 66, 390, 429, p. II, 77.  (Häusle). X. M-i.