Encyklopedja Kościelna/Basnage
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom II) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1873 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Basnage (Basnagius), nazwisko rodziny kalwińskiej, francuzkiej, która przeniosła się do Hollandji. Sławniejsi z tej rodziny: 1. Jakób B. de Beauval, syn Henryka B. du Franquenai, ur. w Rouen, 8 Sierp. 1653, od r. 1676 predykant tamże, a po edykcie nantejskim, w Rotterdam i La Haye, † 12 Grud. 1723. Podług Voltair'a jednak był zdolniejszym na ministra państwa, niż słowa Bożego. Człowiek był prawy, uczony, ceniony nawet z tego względu od katolików, ale przeceniany niezmiernie przez swoich współwyznawców. B. gorliwie stawał w obronie swego wyznania, przeciw biskupom francuzkim, a szczególniej przeciwko Bossuetowi, któremu jednak ani pod względem głębokości i bogactwa umysłu, ani pod względem wykładu rzeczy, bynajmniej nie wyrównywał. W tym celu pisał: Traité des préjugés faux et legitimes, ou Réponse aux lettres et instructions pastorales de quatre prélats: Mrs de Noailles, Card. Archev. de Paris; Colbert, Archev. de Rouen; Bossuet, Ev. de Meaux, et Nesmond, Ev, de Montauban (Delft. 1701 3 t.); Défense du Traité des préjugés etc. (ibid. 1703). Na dzieło Bossueta o zmienności doktryn protestanckich (Hist. des variations des églises protest.), odpowiedział w Historji religji kościołów kalwińskich, Histoire de la réligion des églises réformées, dans laquelle on voit la succession de leur église, la perpetuité de leur foi, principalement depuis le VIII siécle, l'etablissement de la réformation jusqu'à présent (Roterdam. 1690, 2 t. i 1721, i trzecie wyd. znacznie powiększone, tamże 1725 2 t.), którą dodał, jako czwartą część, do swojej Historji kościelnej, Histoire de l'Eglise depuis Jésus Christ jusqu'à présent (Roterd. 1699 2 t. fol.). To ostatnie dzieło więcej zawiera polemiki tendencyjnej niż prawdziwej historji. Odpowiedział na nie Bossuet w Défense de l'Histoire des variations (Paris 1691), a późniejszy rozkład protestantyzmu jeszcze lepiej okazał bezzasadność twierdzeń Basnage'a. Roku 1682 duchowieństwo francuzkie na swém zebraniu wydało program pojednawczy do protestantów francuzkich. B. przeciw niemu napisał bezimiennie Examen des methodes de l'assemblée du clergé de France en l'année 1682 (Cologne 1684). Przeciw bulli Unigenitus, w obronie Paschazego Quesnela, napisał: Reflexions desinteressées sur la Constitution du P. Clement XI (Amsterd. 1714) i L'Unité la visibilité, l'autorité de l'Eglise et la verité renversée par la Constit. „Unigen“ (tamże 1615). Inne B'gea dzieła mniej polemiczne, zawsze jednak stronne dla jego wyznania, są: Historja Starego i Nowego Testamentu (Histoire du Vieux et du Nouveau Testament, Amsterd. 1704 2 t. fol.), z ozdobnemi rycinami przez de Hoogue'a, kilka razy przedrukowywana (Amsterd. 1705, 1707; i z nowemi rycinami w Genewie 1712 3 t. i znów w Amsterd. 1714 p. t. Grand Tableau de l'Univers.). Historja religji żydów (Histoire et la Religion des Juifs, depuis Jesus-Christ jusqu'à present, pour servir de supplement et de continuation à l'Histoire de Joseph Flavius (Roterd. 1707 5 t.), przez Dupin'a poprawiona nieco, zmieniona i przedrukowana w Paryżu 1710, 7 t. B. Podaje tu nie tylko historję żydów nowożytną, lecz zarazem zbija ich błędy. Dawniejsze dzieje żydów opracowane tu staranniej, późniejsze zaś słabiej. Znacznie powiększył to dzieło później (1716 9 t.). L. M. Boissy dodał do niego Dissertations crit. pour serv. d'eclairciss. à l'hist. des Juifs etc. (1785 2 t.). Nie bez wartości są B'a Antiquités judaiques, ou Rémarques crit. sur la République des Hébr. (1713 2 t.). Wydał także: Jonnnis Chrysostomi Epistola ad Caesarium (Trajecti ad Rhen. 1687 8), gdzie dołączył rozprawki swoje o Symbolu wiary św. Atanazego, o herezji Apollinarego; a wydane niegdyś przez Henryka Canisius'a Lectiones antiquae, czyli Thesaurus monumentorum ecclesiasticorum et historicorum (Ingolstadii 1601—1604 5 t.) [1], B. wydał wprawdzie ozdobniej (Amsterd. 1725 7 t. in f.), lecz kilka dziełek opuścił i dodał swoje rozprawy o św. Hipolicie, św. Didymie Alex., Eunomjuszu, Anastazym Antioch. i Synaicie, i Leoncjuszu Byzant. Nie można tu pominąć jego książki De la Communion sainte, bardzo tchnącej katolickiemi zasadami. Dokładny spis jego dzieł ob. ap. Nicéron, Mémoires t. IV s. 294 i t. X s. 147. Życiorys, w nowém wydaniu (1723) Canisii, Lectt. antt., i w tomie II dzieła Annales des Provinces-Unies depuis les negotiations pour la paix de Munster (1719—26 2 v. fol.), którego sam B. jest autorem. — 2. Samuel B. de Flottemanville, stryj poprzedzającego, także predykant kalwiński, we Francji urodz. 1623, † w Hollandji 1721. Prowadził polemikę z Bossuetem nieudatną. Lubo nie był bez erudycji i zdolności, przecież w pracach historycznych więcej bawił się w hypotezy, niż krytyczne wywody. Napisał: 1) De rebus sacris et ecclesiasticis Exercitationes historico-criticae (1692), gdzie krytykę na Baronjusza (Annales od r. 136—144), poprzednio przez Casaubon'a rozpoczętą doprowadził do r. 135. 2) Annales politico-ecclesiastici annor. 649 a Caesare Augusto usque ad Phocam (Rotterd. 1706 3 t. fol.), doprowadzone rzeczywiście do r. 602, daleko niżej stojące od Baronjusza Annales. Z Teologji zostawił dwutomowe dzieło: Morale théologique et politique sur les vertus et les vices de l'homme (Amsterd. 1703), w którém moralność chrześcjańską stara się zupełnie wyswobodzić z pod dogmatyki, a przeto więcej ją podkopuje, niż broni. X. W. K.
- ↑ Piątą część tego dzieła, pomnożoną kilku nowemi dodatkami wydał Canisius powtóre p. t. Promptuarium ecclesiatsticum, Ingolst. 1608.