Encyklopedja Kościelna/Bergier Mikołaj Sylwester
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom II) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1873 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Bergier Mikołaj Sylwester, dr. teologji, proboszcz z Flangebouche, w djec. Besançon, następnie professor teologji, przełożony kollegjum w Besançon, nareszcie kanonik paryzki i spowiednik córek Ludwika XV, był jednym z najdzielniejszych obrońców wiary chrześcjańskiej, przeciwko błędom XVIII w. Ur. 31 Grudnia 1718 r. w Darney, pobierał nauki teologiczne w Besançon, pod okiem uczonego Bulleta. Po wyświęceniu, przez pierwsze lat 16 był plebanem wiejskim, lecz z zapałem oddawał się w swojém zaciszu naukom i ubiegał prawie zawsze zwycięzko o nagrodę, wyznaczaną corocznie przez akademję w Besançon. Zwróciło to ogólną na niego uwagę, skutkiem czego najprzód przyjęty do grona członków rzeczonej akademji, a później mianowany professorem teologji w kollegjum besançońskiém, objął jego główny zarząd w 1763 r. Na nowém stanowisku wydał zrazu swój Przekład Herodota, dobrze przez znawców przyjęty, a następnie dwa naukowej treści dzieła: Éléments positifs des langues découverts par la comparaison des racines de l'hébreu, du grec, du latin et du français, i Origine des dieux du paganisme, et le sens des fables découvert par une explication suivie des poésies d'Hésiode, 1767 2 t. W tym czasie Rousseau wydał swojego Emila. Bergier, odczytawszy to dzieło i widząc zgubne jego w społeczeństwie owoce, wystąpił przeciwko filozofowi genewskiemu, dziełem: Deizm zbity sam przez się (Le déisme réfuté par lui-même). Dzieło to wydane po raz pierwszy w 1765 r., przedrukowane po dwakroć w 1766 i 1768 r. Bergier nie poprzestał w swej gruntownej pracy na samém wykazaniu sprzeczności Rousseau'a, lecz, sięgając głębiej, wykazuje całą przepaść deizmu, będącego tylko pozorem religji, a w gruncie rzeczy jej zupełną negacją i jedną tylko z form bezbożności; dowodzi niezbędności Objawienia, powstaje na fałszywy plan wychowania, nakreślony w Emilu, i jasno pokazuje, iż tolerancja wszystkich doktryn filozoficznych jest zasadą najfatalniejszą, prowadzącą do zaprzeczenia wszelkiej pozytywnej religji. R. 1767 wydał Pewność dowodów chrystjanizmu (Certitude des preuves du christianisme), wymierzone przeciwko pismu Burigny'ego: Examen critique des apologistes de la religion chrétienne, podkopującemu zasady wiary. Encyklopedyści zaniepokoili się takim przeciwnikiem, i sam Voltaire wystąpił przeciwko Bergierowi, w pamflecie p. t. Rady rozsądne dla pewnego teologa (Conseils raisonnables a un théologien), gdzie, jak zazwyczaj, walczy szyderstwem tylko. Wnet ukazał się i drugi przeciwnik, w osobie awanturniczego barona niemieckiego. Anacharsisa Cloots'a, który pod pseudonimem Ali-Gier-Ber, celem osłabienia dowodzeń Bergiera, wydał niby apologję machometanizmu (Certitude des preuves du mahometisme). Szyderstwa pseudo filozofów podniosły jeszcze w opinji imię Bergiera i pobudziły go do prac nowych. R. 1769 wydał l'Apologie de la religion chrétienne, 2 t., przeciwko dziełu Boulangera: Christianisme dévoilé; odpowiedział następnie na Rady wolterowskie: Zbiciem głównych artykułów Dykcjonarza filozoficznego (Réfutations des principaux articles du Dictionnaire philosophique, 1772). Rokiem pierwej wyszło jedno z najlepszych pism jego: Krytyka materjalizmu (Examen du materialisme), w którém wywraca zupełnie Systéme de la nature barona Holbacha. Arcyb. paryzki wezwał Bergiera do stolicy, na kanonika metropolitalnego (1769), a samo duchowieństwo postanowiło wypłacać mu pensję roczną, w ilości 2,000 liwrów. Zostawszy spowiednikiem rodziny królewskiej i zniewolony mieszkać w Wersalu, chciał złożyć kanonję, lecz arcybiskup nie przyjął jego rezygnacji. W tym samym czasie napisał przeciwko systematowi Febronjusza: Léttres au duc de Wurtemberg contre le système de Febronius, 1775. W tym samym czasie zajmował się uporządkowaniem wszystkich swoich prac poprzednich i utworzeniem z nich jednej, systematycznej całości, któraby zawierała kurs całkowity nauki wiary; pracę tę wydał 1780, p. t. Traité dogmatigue et historique de la vraie religion (12 t. in 12). W pracy tej wszystkie umiejętności są wezwane na usługi religji. Będzie ona miała zawsze swą wartość, jakkolwiek wiele już postęp wiedzy ludzkiej odmienił, zmieniając zarazem sposób walczenia przeciwko religji; prawdy jednak wieczne stoją tam niezbicie udowodnione. R. 1789 ukazał się po raz pierwszy jego Dictionnaire théologique, często później przedrukowywany (najlepsza edycja kard. Gousseta). Był on pierwotnie napisany dla smutnej sławy Encyclopédie méthodique. Słusznie to dziwić może, jak Bergier mógł przyjąć udział w pracy tak bezbożnej i antyreligijnej, lecz obrońcy jego powiadają, iż działał on z wyraźnego rozkazu arcybiskupa, w najlepszej intencji przeciwstawienia zabójczym truciznom zbawiennego lekarstwa. Cóżkolwiek bądź, krok to był bardzo hazardowny, narażający nawet na krytykę dobrą wiarę Bergiera. Wartość Słownika teologicznego jest niezaprzeczona, był to swego czasu, a w części i dziś jest jeszcze, prawdziwy arsenał, w którym łatwo znaleść gotową broń przeciw niedowiarstwu. Przed samą śmiercią B. wydal jeszcze: Discours sur le mariage des protestans i Observations sur le divorce. Um. 9 Kwiet. 1790 r. Jego traktat o religji wyszedł w przekładzie polskim, p. t: Traktat dziejowy i dogmatyczny prawdziwej religji z odparciem błędów, które jej w rozmaitych przedstawiano wiekach, przez Bergiera, kan. paryzkiego, w Grodnie 1795 r.
