Encyklopedja Kościelna/Biblijna historja
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom II) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1873 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Biblijna historja jest chronologicznie uporządkowaném opowiadaniem wydarzeń, zawartych w świętych księgach Starego i Nowego Test.; obejmuje ona czasy od stworzenia człowieka do śmierci Apostołów. Jej szczególnie rzeczą jest wyłożyć 1) powód, przygotowania i wskazówki faktu Odkupienia, dokonanego przez Chrystusa, jako środkowego punktu całych dziejów świata; 2) założenie i pierwsze początki Kościoła, w którym Chrystus żyje i działa. Historja biblijna ma ważne znaczenie w katechetyczném nauczaniu religji. Opowiadanie powinno być przyjemne, ale strzedz się należy dowolnych upiększań, zniżających wysokość opowiadanej treści do formy powiastek dziecinnych. Obszernie rzecz tę traktują: Hess, Zürich 1788, Prideaux, Dresd. 1738. Najwięcej upowszechnione podręczniki w Niemczech są: Krysztofa Schmida, i Schustera (Freib. 1862). Dzieło ks. Ant. Westermayera, Das Alte Testam. u. seine Bedeutung, dargestellt mit Rücksicht auf die Behauptung des modernen Unglaubens, Schaffhausen 1861 4 v. 8 (także pod tytułami: I Die Erschaffung der Welt und der Menschen, und deren Geschichte bis nach der Sündfluth. II Gesch. der patriarchalischen und mosaischen Offenbarung bis zur Zeit der Richter. III Geschichte Israels unter den Richtern und Königen. IV Gesch der Erziehung und Bildung des israelit. Volkes und Entwickelung der göttlichen Heilsidee durch die Propheten), zakrawa na ściślej naukowe; jednakże takiém nie jest. W polskim języku, oprócz wyliczonych przez Jochera (Obraz bibljograficzno-historycz. t. II Wilno 1842 n. 2427...), zasługują na wzmiankę trzy rymowane dzieła: 1. Wykład Pisma Świętego Starego y Nowego Testamentu, nietylko co do wyrażenia Historyi świętey y moralnych nauk z niey wynikaiących; ale też co do niejakiego ułatwienia trudności wyroków boskich y taiemnic wiary świętey, z nauką Kościoła Świętego Katolickiego Rzymskiego zgadzający się. A dla większey uczciwości tak świętey materyi y dla przyiemnieyszego czytania oyczystym wierszem ułożony. Na większą chwałę Panu Bogu w Tróycy św. Jedynemu, na wysławienie, gdzie się w Nim zdarzy Nayświętszey Bogarodzicy Panny Maryi y Świętych Bożych, na przyzwoite czytanie y rozmyślanie, by można y śpiewanie Zakonu Pańskiego po domach Chrześciańskich, ile we dni święte, na poskromienie porywczey do Pisma Świętego bez wykładu ciekawości Heretyckiey, na ohydę i potłumienie przeciwnych teyże Biblii Świętey błędów szerzącego się coraz bardziey w tym Państwie niewiernego żydostwa, a oraz na oświecenie, y przynętę Neofytów temy czasy przybywających, y na jaki może być czytaiącym zwłaszcza zbawienny pożytek, za pozwoleniem zwierzchności kościelney do druku podany przez X. Marcina Kurzenieckiego Societatis Jesu Rektora Nowicyatu Nieświskiego, w Nieświżu w Drukarni J. X. M. Societatis Jesu Roku Pańskiego 1769. (I vol. in fol. Z początku 2 karty nieliczb. z Dedykacyą. Do J. O. X. Imci z Mycielskich Radziwiłłowy“ i z „Zachęceniem Czytelnika.“ Tekstu str. 848 po 2 kol. na jednej str.). 2. Historya Starego y Nowego Testamentu. Z Tłumaczaniem do zbudowania wydana, wziętym z Oyców Świętych, dla nauki obyczaiów każdego Stanu Ludzi. Z Francuskiego Wierszem Polskim przetłumaczona (przez króla Stanisława Leszczyńskiego). W Nancy, w Drukarni Piotra Antoine Roku Pańskiego MDCCLXI (1 vol. in fol. str. 743 druk łaciński, nie gocki, jak utrzymuje Bandtkie w Historji drukarń III 364). 3. Dzieje Pisma Świętego, które oznaczają Stworzenie Świata oraz inne tajemnice rodowitym rytmem opisane, z niektóremi moralnościami ku pożytkowi duszom nieśmiertelnym dla publicznej wiadomości podane przez Rafała z Gurowa Gurowskiego, Kasztelana Przemęckiego, Starostę Kolskiego, Orderu S. Stanisława Kawalera, ogłoszone w Roku Pańskim 1782 w Łowiczu, w Drukarni J. O. Xcia Jmci Prymasa, Arcybiskupa Gnieznieńskiego, Sumptem Autora (kart początkowych 3, samo dzieło stron 408 in 4, przy końcu regestru 8 kart). Z mniejszych, do użytku szkolnego przeznaczonych: Powieści z Starego i Nowego Testamentu (u Jochera n. 2445 bezimienne) przez Muczkowskiego (jak ma drugie wydanie), wyszły trzeci raz w Warsz. 1856 r. (bezimiennie); są naśladowaniem Küster’a Biblische Erzählungen. Podobnież dzieło Klementyny z Tańskich Hoffmanowej, którego pierwsza część (Powieści z Pisma św. wybrane z ksiąg historycznych Starego Zakonu, przez Autorkę „Pamiątki po dobrej matce.“ Warszawa b. r) wyszło 1830 r.; całe zaś (Pismo św. wybrane z ksiąg Starego i Nowego Zakonu, objaśnione uwagami pobożnych uczonych i ofiarowane matkom i dzieciom przez autorkę „Pamiątki po dobrej matce,“ część I str. 452, cz. II str. 547) w Warszawie, 1851 r. 8°, jedno z najpożyteczniejszych dla dzieci. Kaz. Brodziński (Dzieje Starego i Nowego Testamentu, czyli wybór przykładów i nauki z Pisma św. według wydania T. Derome) zanadto dbał o malowniczość; lecz te pisał językiem potoczystym, przeto jego Dzieje zyskały wziętość taką, iż doczekały się 11 wydań (ostatnie w Warszawie 1865 r. 2 t. 8 min.); dawniejsze wydania są z rycinami. Pismo Święte, czyli wierne opowiadanie słowa Bożego aż do dzisiejszego dnia (?) przez X. P. W. Podlewskiego (Wilno 1851 2 t. 8 min.), traci wiele przez brak ścisłości w wyrażeniach; zresztą dla młodzieży czyni je mało ponętném styl; dla dojrzałych jest niedostateczném. Więcej naukowemi są: Rys chronologiczny Historji Świętej Starego i Nowego Testamentu od stworzenia świata... aż do zburzenia ostatniego kościoła jerozolimskiego przez ks. Teofila Wszelakiego (Warszawa 1856 1 v. 8); Historja Święta przez ks. Szym. Kozłowskiego, prał. kated. wileń. (3 wyd. Wilno 1864 2 t. 5-e 1872). Rys ks. Wszelakiego, jeśli nie do użytku młodzieży, przynajmniej dla nauczyciela jest dobrym przewodnikiem; należałoby go uzupełnić i poprawić, ze względu na obecny stan wiadomości o dawnym wschodzie. Historja zaś ks. Kozłowskiego, aczkolwiek dla użytku młodzieży przeznaczona, przecież dla dorosłych jest pożyteczniejszą. Zaleca się tém przed innemi, że (w Historji Starego Testamentu) ma zawsze na uwadze cel zakonu Starego (finis legis Christus); gdy tymczasem inne więcej się zajmują wyprowadzaniem wniosków moralnych. Przy obecnym jednak rozkładzie nauki religji w szkołach (w drugiej i trzeciej klassie Historja św. się wykłada), dla uczących się najodpowiedniejszém jest dzieło ks. Szustera (Dzieje Starego i Now. Przym. tłum. z niemiec. ks. Teofil Kozłowski, Poznań 1861), jako najtreściwsze. Nie możemy tu także pominąć Historji św. wyłącznie Nowego Testamentu. Tego rodzaju mamy dwa dzieła gruntowne, które mogą służyć za komentarz i harmonję (ob.) ewangeliczną: 1. Żywot Pana Naszego Jezusa Chrystusa, napisany przez Fryd. Leop. hr. Stolberga. Przekład z niemieckiego (przez ks. Henr. Kossowskiego, Warszawa 1857, 8 str. 485) — i 2. Żywot P. N. J. Ch. ze czterech ewangelistów zebrany i ułożony, potrzebnym wykładem powiązany, a uwagami. objaśniony, tudzież Dzieje Apostolskie przez ks. de Ligny, na język pol. przetłumaczone, Berlin (u Behr’a b. r.). W obu tych dziełach tekst Ewangelji wiernie zachowany.
