Encyklopedja Kościelna/Biblia pauperum
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom II) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1873 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Biblia pauperum (Biblja ubogich), zabytek typograficzny, jeden z pierwszych produktów sztuki drukarskiej, dopóki jeszcze, zamiast czcionek, używano tablic drewnianych, i na nich wyrzynano litery i ryciny (ksylografja). Biblia pauperum składa się z rycin (drzeworytów), przedstawiających różne okoliczności z dziejów Nowego Testamentu, począwszy od Narodzenia Marji aż do jej ukoronowania. Przy każdej zaś scenie z Nowego Testamentu, dodane są dwie inne ze Starego, i ryciny proroków, przepowiadających ową okoliczność, z odpowiednim przy nich tekstem. Tym sposobem, obok każdego faktu nowo testamentowego, zestawione są figury (ob.) i proroctwa, przepowiadające kiedyś tenże fakt. Artysta postąpił tu według teologicznej zasady: Novum Testamentum in Vetere latet; Vetus in Novo patet. Podobizna pierwszego wydania tej Biblji wyszła w Londynie 1859 r. (Biblia pauperum reprod. in facsimile, ed. Bęrjeau), z egzemplarza znajdującego się tamże w british-museum. Autora Biblji p. trudno odszukać. To tylko jest pewném, że sięga ona przed XV w. W dziele: Die Darstellungen der Biblia pauperum in einer Handschrift des XIV Jahrh., aufbewahrt im Stifte St. Florian in Erzherz. Oesterr. o. d. Enns, herausg. v. A. Camesina, erläutert v. G Heider (Wien 1863 str. 20 tablic 34), Heider upewnia, że po bibljotekach dawnych znajduje spora liczba takowych Biblji pauperum, w których liczba i porządek rycin, napisów i objaśnień prawie zupełnie zgadza się z drukowaną Biblją p.; że rękopismy przez niego widziane, były o 200 prawie lat starsze od niej, i że pod względem artystycznym trudno znaleść coś im równego z owych wieków. Jednakże co do wyboru faktów Nowego Testamentu i co do figur, czyli typów im towarzyszących, panuje między temiż rękopismami wielka różnica, zkąd widać, że sam wybór zależał od malarza, podobnie jak wykonanie w drobnych szczegółach. To samo pokazuje z r. 1300 pochodząca, a wydana w. 1867 Biblia pauperum Nach dem Origin. in der Lyceumsbibliothek zu Constanz (herausg. und mit einer Einleitg begleitet von Pfarrer Laib und Decan Dr. Schwarz, Zürich. 4° str. 26 tabl. 28). Ryciny w tej publikacji się znajdujące, są wprawdzie niższe od florjańskich (wydanych przez Heidera) pod względem artystycznym, lecz przewyższają je oryginalnością. Do każdej ryciny jest na przeciwległej stronicy objaśnienie, które się składa z odpowiednich wierszy łacińskich tekstu biblijnego po łacinie, i objaśnienie w ówczesnym języku niemieckim. Prawdopodobnie, celem Biblji paup. było dać artystom chrześcjańskim wzory do malowania faktów biblijnych, zgodnie z myślą Kościoła; służyć więc ona miała za przewodnik malarstwa chrześcjańskiego i niewłaściwie nazwano ją Biblją ubogich. Za najdawniejszy ślad istnienia tej Biblji może posłużyć wiadomość, znajdująca się w żywocie ś. Biskopa (ob.) Benedykta, że on sprowadził z Rzymu imagines de concordia Veteris et Novi Testamenti, do budowanego przez siebie kościoła i klasztoru w Jarrow (V. Beda, Vitae quinque abbatum Wiremuth. l. 1) Ob. przedmowy przy wspomnianych dziełach. Cf. Berjeau, Catalogue illustré des livres xylographique, Londres 1865 (odbite podobno tylko w 105 egzemplarzach). X. W. K.
