Encyklopedja Kościelna/Bradwardin Tomasz
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom II) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1873 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Bradwardin Tomasz, słynny w XIV w. teolog, ur. w Hartfield, w hrabstwie Sussex, 1290 r. Studja odbywał na uniwersytecie oksfordzkim i odznaczał się zarówno wielką znajomością starożytnej filozoiji, jak i biegłością w matematyce. O zamiłowaniu jego do tej ostatniej świadczą liczne dzieła, jak De quadratura circuli; De geometria speculativa; De arithmetica speculativa et practica; De proportione velocitatum etc.; tablice astronomiczne, a mianowicie aequationes planetarum, conjunctiones et oppositiones luminarium nie były wydane na widok publiczny. Głównie wszakże niepospolita uczoność teologiczna, z powodu której otrzymał Bradwardin tytuł: „doctor profundus,“ zjednała mu głośne imię między spółczesnymi i godność professora teologji, a następnie kanclerza uniw. W 1335 r. król Edward III powołał go na swego spowiednika i doradcę duchownego. W tym ostatnim charakterze Bradwardin znajdował się przy królu, w czasie wojny z Francją, śmiało poskramiał gwałtowność jego charakteru i nadużycia rycerstwa, przez co nieraz udawało mu się wielkie nieszczęścia odwracać. W 1348 r., po śmierci arcybiskupa Stratforda, kapituła kanterburyjska obrała go arcybpem. Król wszakże, który pojmował dobrze, ile zawdzięczał radom i pomocy Bradwardina, wszelkich usiłowań dokładał, aby go przy sobie zatrzymać, i zabiegom Edwarda przypisać należy wyniesienie Ufforda na stolicę arcybiskupią w Kanterbury. Ufford wkrótce umarł i kapituła powtórnie obrała Bradwardina, który już nawet został konsekrowany w Awinjonie, lecz nagła śmierć (1349 r.) nie pozwoliła mu objąć katedry. Z teologicznych jego dzieł pierwsze miejsce zajmuje traktat De causa Dei contra Pelagium, et de virtute causarum, libri III, ad suos Mertonenses. Traktat ten został wydany przez Henryka Savilius w 1618 r., staraniem Jerz. Abbota, arcyb. kanterb. Autor zbija tu najprzód błędy arjanów, donatystów, sabelljanów i filozofów, którzy dążą do całkowitego przeniknięcia i zrozumienia Boga i dzieł jego; następnie naucza, że wszystko, od Boga biorąc swój początek, w dalszém swém istnieniu przez Boga też jest utrzymywane, że wola Boga jest najwyźszém wszech rzeczy prawem, zmian ani przeszkód niedopuszczającém i t. d. Dalej wyjaśnia, w jakiém znaczeniu Bóg dopuszcza grzech, a w jakiém nie dopusza[1]; przeciwko Pelagjuszowi dowodzi, że łaska jest nieodzownie potrzebną i że człowiek dostępuje jej w skutek rozrządzenia Bożego, nie zaś przez poprzednie zasługi swoje; szczególniej zaś występuje przeciwko tym także, którzy twierdzą, że można wysłużyć sobie pierwszą łaskę przynajmniej de congruo. Jak w drugiej księdze traktuje głównie o wolnej woli, tak w trzeciej usiłuje wytłumaczyć, że wolna wola człowieka z pewnego rodzaju koniecznością jego czynów da się pogodzić. Dzieło to, w którém Bradwardin wykazał niepospolitą znajomość łacińskich teologów, pogańskich filozofów i starożytnych klassyków, rozmaicie było oceniane. Luteranie i kalwiniści uważali Bradwardina za poprzednika reformacji, inni zaś, np. Du Pin, twierdzili, że trzyma się on ściśle Augustyna i Tomasza z Akwinu. Cytuje Bradwardin wprawdzie w wielu miejsccach swego dzieła Augustyna, Tomasza z Akwinu i innych średniowiecznych teologów, lecz zbijając błędy pelagjanizmu, dochodzi niekiedy do przeciwnych ostateczności. Cf. Du Pin, Nouvelle bibliothèque des auteurs ecclés. t. XI p. 78. Biogr. universelle, t. V. Iselin, Historisch-geograph. Lexicon. (Fritz). J. N.
