Encyklopedja Kościelna/Byzantyńscy pisarze

<<< Dane tekstu >>>
Tytuł	Encyklopedja Kościelna (tom III)
Redaktor	Michał Nowodworski
Data wyd.	1874
Druk	Czerwiński i Spółka
Miejsce wyd.	Warszawa
Źródło	Skany na Commons
Indeks stron

›››

[74] Byzantyńscy pisarze (Byzantinae historiae scriptores). Tak się nazywa kilkunastu pisarzy greckich, traktujących historję cesarstwa Byzantyńskiego od VI w. aż do jego upadku. Po większej części są oni niekrytyczni, stronni i nudni. W części są kronikarzami, w części właściwymi historykami, dopełniającymi się wzajemnie. Niektórzy piszą [75]historję władców byzantyńskich, inni się zajmują tylko starożytnościami, obyczajami, budownictwem i t. p. Język ich różny od starożytnego greckiego, właściwie jest byzantyńsko-romańskim, niedostatecznie zbadanym. Zbiorowe wydanie ich rozpoczął Filip Labbe, jezuita († 1667); po nim prowadzili dalej: Franc. Combefis, Jak. Goar, Karol Annibal Fabroti, Dufresne (Du Cange) i inni. Zbiór ten, znany pod ogólnym tytułem Byzantinae historiae scriptores (Paris. Typogr. regia 1645— 1711) ma tekst grecki z łacińskim przekładem i zawiera następujące części. 1. (tom wstępny) Phil. Labbaei De hist. byzant. scriptorib. eniittendis protrepticon, 1648. Excerpta De legationibus ex 7 auctoribus. graece et latine, interprete Car. Cantoclari, cum ejusdem et H. Valesii notis, 1648. Eclogae historicorum, gr. et lat. cum notis Ph. Labbaei, 1648. 2. Theophylacti Simocattae (ok. r. 629) Ἱστορία οἰχονμενιχὴ, seu Chronicon universale, seu Historiae Mauritii Tiberii libri VIII, ab an. 582—602., ex interpr. J. Pontani, cum notis, 1647. Nicephori (ob.) Breviarium hist. de reb. gestis ab obitu Mauritii, cum interpr. et not. Dion. Petavii, 1648. 3. Procopii Caesar. (ob.) Hist. lib. VIII; ejusd. De aedific. Justin., cum notis Claudii Maltreti; ejusd. Arcana historia, cum interpr. et not. Nic. Alemanni, 1662—63. Nicephori Bryennii v. Briennii († 1137 r. mąż Anny Komnany) Ὕλη ἱστορἱας, s. Commentarii de rebus byzantinis, 1057—1081, studio Petri Rossini, 1661. 4. Agathiae Scholastici (ok. r. 594) De imperio et reb. gestis Justiniani imperatoris libri V, 552—559 (to samo co Agathyus, De bello Gotthorum et aliis peregrinis historiis, interpr. Christ. Persona, Rom. 1516), c. not. Bonav. Vulcanii, 1660. 5. Georgii Syncelli (ob.) Chronographia et Nicephori (ob.) Chronogr. brevis, c. interpr. et not. Jac. Goar, 1652. 6. Theophanis Isaacii v. Isaurici († 817—818 r.) Chronographia, a. 285—813. Leonis Grammatici (zwany także Car, v. Asianus, żył w półowie X w.) Chronographia, s. Vitae recentiorum imperatorum, 813—949, ex interpr. J. Goar, cum ejusd. et F. Combefisii notis, 1655. 7. Hist. byzant. scriptores post Theophanem (kontynuacja Chronografji Teofanesa Izaacjusza, od r. 813—963), ex vers. Fr. Combefisii, 1685. 8. Georgii Cedreni, monachi (ok. 1057 r.), Chronicon, s. Annales ab orbe cond. ad an. 1057, ex vers. et c. not. Guil. Xylandri, accedunt annotatt. Jac. Goar, et Car. Annib. Fabroti Glossarium in Cedrenum. Item Johannes Scylitzes Curopalates (ok. r. 1081), Epitome s. Compendium historiarum, incipiens a Nicephori imper. obitu ad imperium Isaaci Comneni (811—1057) pertingens, 1647. 9. Mich. Glycae (z XII, czy też XV w.) Bίβλος χρονιχὴ, s. Annales ab or. cond. ad an. 1118, c. vers. Jo. Leunclavii, ex recensione et c. not. Phil. Labbaei, 1660. 10. Annae Comnenae († 1148) Alexias, 1069—1108, ex interpr. P. Possini, c. ejusd. not. glossar. et annot. Dav. Hoeschelii, 1651. 11. Joan. Cinnami (ok. r. 1183), Epitome rerum ab Joanne et Alexio Comnenis gestarum 1118—1176 (Historiar. lib. VI), c. not. C. Dufresne Du Cange in Nicephori, Comnenae et Cinnami historias. Acced. Pauli Silentiarii (v. Paulus Cyrus Florus, imperatoris Justiniani primicerius Silentiariorum) Descriptio S. Sophiae et Ambonis (562 r.), c. not. Du Cange, 1670. 12. Constantini Manassis (w. XIII) Annales, seu breviarium historiar. ab o. c. ad an. 1081, ex interpr. Jo. Leunclavii, c. ejusd. et Joan. Meursii not. Acced. var. [76]lectt. cura Leonis Allatii et C. A. Fabroti et ejusd. Glossarium graeco-barbar. 1655. Georgii Codini (w. XV) et Anonymi excerpta de Antiquitatib. constantinopolitanis, ex vers. P. Lambecii, c. ejusd. notis. Acced. Manuelis Chrysolarae (ok. r. 1390) Epistolae III et imperatoris Leonis (ok. r. 886) Oracula, interpr. Bernardo Medonio, 1655. 13. Nicetae Acominati († 1216) Byzantina Historia a. 1118—1206, interpr. Hier. Wolfio et ejusd. not. et C. A. Fabroti Glossario graeco-barb. 1647. 14. Georgii Acropolitae († 1282) Historia sive Chronicon constantinopolitan. a. 1204—1261. Joels (w. XIII) Chronographia compendiaria ab o. c. ad an. 1204 et Joannis Canani (w. XV) Narratio de bello Constantinop. a. 1462, interpr. L. Allatio. Acced. Allatii de Georgiorum scriptis diatriba, 1651. 15. Douzae Historia byzantina (ex Joanne Duca [ok. r. 1462] ab an. 1342—1462), c. interpr. et not. Ism. Bullialdi, 1649. 16. Joannis Cantacuzeni (ob.) Historiar lib. IV, c. interpr. Jac. Pontani, ejusd. et Jac. Gretseri annotatt. 3 vv. 1645. 17. Laonici Chalcocondylae (ok. r. 1470) Historia de origine atque reb. Turcor. et imperii Graecorum interitu, libri X, 1298—1462, c. interpr. Conr. Clauseri, et Annalib. sultanor. ex vers. C. A. Fabroti, 1650. 18. Georgii Codini (w. XV) De offic. magnae ecclesiae et aulae constantinopol. c. vers. et comment. Jac. Gretseri. Acced. voces honorif. appellat. dignitat. ind. cura Jac. Goar, 1648. 19. Anastasii Bibliothecarii (ob. tej Encykl. I 215) Hist. eccl. et Vitae Pontificum Romanor. 1649. 20. Chronicon orientale (ob.) 1651. 21. Chronicon paschale (ob.) c. not. C. Dufresne, 1688. 22. Joan. Zonarae (ob.) Annales, ex interpr. II. Wolfii; recensuit et notis illustr. C. Dufresne, 1686—87, 2 vv. 23. Nicephori Gregorae († 1359) Byzantina historia annor. 1204—1351, ex vers. H. Wolfii et Joh. Boivin, 1702, 2 v. Oprócz tych 23 vol. in fol., różnemi czasami wydani zostali następujący historycy oddzielnie, lubo z poprzednią kollekcją bywają łączeni: 24. Georgii Pachymeris († ok. r. 1308) Michael Palaeologus, sive Historia rer. a Mich. Pal. gestar. cum observationib. P. Possini, Romae 1666—69, 2 v. fol. 25. Joh. Malalae (ok. r. 570) Historia chronica ab o. c. ad an. 566, edid. Edm. Chilmead, Oxonii 1691, 8. 26. Josephi Genesii (ok. r. 959) De rebus constantinopolitanis ab an. 813—867. Georgii Phrantzae (ok. r. 1477) Chronicon a. 1259—1477. Joannis Antiocheni (Malalae) Chronographia (to samo pod n. 25), Venetiis 1733, 1 v. f. 27. Constantini Porphyrogenetae (ob. Konstantyn) De caerimoniis aulae byzantinae libri II, c. interpr. et comment. cur. Joh. Henr. Leichius et Joh. Jac. Reiskius, Lipsiae 1751—54 2 v. 28. Corporis historiae byzantinae nova appendix, Opera Georgii Pisidae, Theodosii Diaconi et Corippi Africani complectens, ex recens. Pet. Fr. Fogginii, Romae 1777 1 v. f. 29. Anonymi Scriptoris Historia sacra, ed. Joan. Bapt. Bianconi, Bononiae 1779, 1 v. f., to samo, co Julii Pollucis (v. Polydeukes, żył w X w.) Historia seu Chronicon, ab o. c. ad an. 963, ed. Ign. Hardt, Monachi et Lipsiae 1792, 1 v. 8-0. 30. Georgii Phrantzae Chronicon (wyżej n. 26), ed. Fr. C. Adler, Vindobonae 1795 1 v. f. Za uzupełnienie do paryzkiego wydania (n. 1—23) służą: 31. Anselmi Banduri Imperium Orientale, seu Antiquitates constantinopolitanae ex variis scriptor. graecor. operib. 1711, 2 v. 32. Caroli [77]Du Fresne Historia byzantina duplici commentario illiustrata, 1680, 2 v. 33. Geor. de Ville-Hardouin († 1213) Histoire de l’empire de Constantinople, avec les notes de C. Du Fresne, 1657. 34. Notitia dignitatum utriusque imperii (statystyczno-historycz. wiadomości o cesarstwie wschod. i zachod. pisane ok. r. 400 po łacinie), ex nova recens. Ph. Labbe, 1651. Z innych zaś publikacji do tegoż zbioru zaliczane bywają przez bibljografów: 35. Petri Boschii Tractatus chronol. de patriarchis antiochenis, Venet. 1748, 1 v. f. 36. Guil. Cuperi Tract. de patriarch. constantinopol. ibid. 1751, 1 v. f. 37. Caroli Du Fresne Dissert. de imperator. constantinop. numismatib. Romae 1755 in 4. 38. Joan. Frid. Lydus De magistratibus reipublicae Romanae, ed. J. Dom. Fuss. Praefatus est C. B. Hase, Paris 1811, 1 v. 8 (inne egzemplarze in 4). 39. Leonis Diaconi (ob.) Histor. scriptoresque. alii ad res byzantinas pertinentes gr. et lat. ed. C. B. Hase, Paris 1819 f. Właściwie więc wydanie paryzkie Scriptorum historiae byzant. zawiera się w 23 vol. fol., do których należą 4 voll. dodatków (nn. 31—34), z uzupełnieniami zaś (nn. 24—30 i 35—39) cały zbiór dzielony bywa na 47 voluminów. Całe wydanie paryzkie (n. 1—23 i 31—34), jako też nn. 24—26 przedrukowane zostało w drukarni Bartłomieja Javarina w Wenecji (Byzant. hist. scriptores in unum corpus redacti, gr. et lat., Venetiis 1722 —33 in fol.). Tekst w tém wydaniu zeszpecony błędami drukarskiemi, ma jednak niektóre dodatki (np. przy Chronicon Orientale); całe dzieli się na 27 lub 35 tomów. Cf. Baumgarten, Nachrichten von einer hallisch. Bibliothek, V 398.... Nowsze i pełniejsze wydanie wyszło staraniem berlińskiej akademji nuuknauk, p. t. Corpus scriptorum historiae byzantinae. Editio emendatior et copiosior, consilio B. G. Niebuhrii instituta, opera ejusdem Niebuhrii, Imman. Bekkeri, L. Schopeni, G. et L. Dindorfiorum aliorumque philologorum parata. Auctoritate acad. liter. reg. Boruss. continuata. Bonnae 1828—55, 48 vv. 8 maj. (cena 148 ½ tal.). Cf. Potthast, Biblioth. hist.  X. W. K.