Encyklopedja Kościelna/Cassander Jerzy
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom III) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1874 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Cassander Jerzy, ur. 24 Sierp. 1513 r., w Bruges, lub w bliskości Bruges (Brügge) na wyspie Cadsand, z ubogich rodziców; 1532 otrzymał stopień magistra nauk wyzwolonych w Lowanjum i został nauczycielem w Bruges. Za okazywaną przychylność nowinkarzom spotykały go przykrości i zniewoliły do opuszczania miasta 1542 r. Towarzyszył w podróżach po Niemczech i do Rzymu Korneljuszowi Wouters (Gualtherus), bogatemu kanonikowi kapituły św. Donacjana w Bruges; uczył się 1545 po hebrajsku w Strasburgu od Pawła Fagjusza; a od 1549 r. przebywał po większej części w Kolonji, w zupełném odosobnieniu, zajmując się badaniem religijnych punktów spornych, i prowadząc obszerną korespondencję z mężami stanu i uczonymi katolikami i protestantami. Wydane wówczas traktaty treści liturgicznej, jak Ordo romanus; Hymni ecclesiastici, tudzież patrystyczne, jak D. Virgilii Mart. et Ep. Tridentini opera, 1555, świadczą o jego dobrych chęciach. W teologicznych swych studjach sam sobie był przewodnikiem: za nadto wielką wagę przywiązywał do pism reformatorów, a nawet gruntowniejsze poznanie starożytności chrześcjańskiej nie mogło go później wyleczyć z jego jednostronnie irenicznego kierunku. Katolickim chciał on być z całego serca, ale katolicyzm jego, w skutek jednostronnego poprzedniego wykształcenia, nie był czystym, kościelnym: był to katolicyzm jego własny, wymarzony więcej, niż historyczny i pozytywny. Badania naukowe w oczach jego większą miały wagę, niż decyzje dogmatyczne powagi kościelnej; często był sam z sobą w sprzeczności: nie zwracał zupełnie uwagi na decyzje soboru, zebranego wówczas w Trydencie, i Stolicy Apostolskiej, a wysoko znowu stawiał sobory dawniejsze i bronił prymatu papiezkiego, przynajmniej ex jure humano. Pewną wszelako jest rzeczą, że był człowiekiem prawego serca i szczerze szukał prawdy, czego dowiódł najlepiej swojém wyznaniem wiary przed śmiercią uczynioném; i odwołaniem wszystkiego, co kiedykolwiek mógł pko Kościołowi napisać (Reiffenberg, Hist. Soc. Jesu. p. 120). Łagodność jego w sądzie o spornych punktach, jaką objawił w różnych swoich pismach, zrobiła mu rozgłos: zewsząd zgłaszano się doń po radę. Działalność jego literacka zużywała się na bezowocnych odpowiedziach i usiłowaniu godzenia różnych wyznań. Najprzód zasięgał jego rady Wilhelm, książę Julichu, Kliwji i Bergu, do którego posiadłości wcisnęła się reforma od 1527 r. i gdzie właśnie anabaptyści plądrowali. Szczególniej ciekawe są rady jego dane Wilhelmowi Ketteler, wybranemu r. 1553 na biskupa Monastyru (Münster). Ketteler, nie będąc księdzem, był prałatem kościoła katedralnego w Monastyrze, jednocześnie był radcą Wilhelma, księcia Julichu, i za jego wpływem został wybrany biskupem. Ketteler, całą duszą oddany reformie, nie chciał przyjąć konsekracji. Wyprawił nawet r. 1556 do Rzymu poselstwo, z prośbą o upoważnienie go do rządzenia prowincją bez wyświęcenia na biskupa. Papież polecił mu przyjąć wyświęcenie w przeciągu trzech miesięcy, lub zrzec się biskupstwa. W tym czasie Kettler zawiązał korespondencję z Cassandrem, zasięgał jego rady, pod względem dołączonego projektu reformy, który sam wypracował, następnie zapytywał, czy ma polecić odprawienie nabożeństwa żałobnego w Monastyrze, za zmarłego elektora kolońskiego, i czy może wykonać przysięgę wydaną przez Papieża. Odpowiedzi Cassandra, jakkolwiek ogólnikowe, niestanowcze, jednakże były napisane w duchu katolickim: pisał w obronie ofiary Mszy św., zanadto jednakże uwzględniał zarzuty reformatorów przeciwko liturgji rzymskiej. Najważniejsze z dzieł pojednawczych Cassandra było, dokonane na żądanie cesarza Ferdynanda I. Monarcha ten, niezupełnie zadowolniony z soboru trydenckiego, próbował, przy końcu swego życia, pogodzić rozdwojenie religijne, przez rozbiór wyznania augsburgskiego, i listem z d. 22 Maja 1564 zaprosił Cassandra do Wiednia. C. przebywając wtedy w Duisburgu, wymawiał się słabością zdrowia, lecz ofiarował na usługi cesarza swoje pióro i wymowę i prosił o przysłanie jakiego uczonego męża, z którymby się mógł porozumieć w Kolonji. W liście tym wyraźniej przebija się duch katolicki, niż w poprzednich jego korespondencjach i pismach. Cesarz w drugim liście z d. 15 Lipca 1564 zobowiązał Cassandra, ażeby ułożył zbiór nauki katolickiej, z zestawieniem wyznania augsburgskiego, z wymienieniem punktów, w których obie strony już się porozumiały, i ustępstw, któreby poczynić należało, w celu ogólnego pojednania, nie odbiegając jednakże od prawdy katolickiej. Nadto, miał wykazać treściwie i zasadnie powody, dla których dalszych ustępstw strona katolicka czynić nie może. Nakoniec, miał wyłuszczyć w tym zbiorze zdania, tak przed jak i po ogłoszeniu wyznania augsburgskiego głoszone, a przeciwne i Kościołowi rzymskiemu i nauce augsburgskiej. C. zabrał się pilnie do pracy, którą prowadził nawet po śmierci cesarza (26 Lipca 1564 r.), na żądanie jego następcy, Maksymiljana II, a ukończył 27 Grud. i dał tytuł: Consultatio de articulis religionis inter catholicos et protestantes controversis. W dziele tém są zebrane główne punkty artykułów wyznania augsburgskiego. Wszędzie autor opiera się na tekstach i zdaniach tak katolików jak i protestantów, dążąc zawsze do pojednania. Te pojednawcze usiłowania i osobisty jego katolicyzm zaprowadziły go tu za daleko; jednakże dzieło to podobało się cesarzowi, który chciał jeszcze ustnie znieść się z autorem, lecz ten oddawna chory, um. 3 Lutego 1566 r. Consultatio, wbrew woli Cassandra, w 11 lat po śmierci wydrukowana została w Kolonji 1577 r. in-4, przez Woutersa; z uwagami Hugona Grocjusza w 1641 r., Conringius’a 1659 r. Do głośniejszych pism C-a należą: De sacra Communione christiani populi in utraque panis et vini specie, 1564 r. in-4; dzieło to zwróciło uwagę Ferdynanda I na autora. De officio pii ac publicae tranquillitatis vere amantis viri in hoc religienis dissidio, wydane bezimiennie w Bazylei 1561 r. Kalwin, przypisując je Franciszkowi Baldwinowi (ob. I 616), wystąpił przeciwko temuż publicznie, na co otrzymał i od prawdziwego i od mniemanego autora odpowiedź. C. pod pseudonimem Veranius Modestus Pacimontanus napisał: Defensio traditionum veteris Ecclesiae et ss. Patrum adversus Johan. Calvini criminationes, 1562. Wszystkie dzieła C-a w Paryżu r. 1616 wydał prawdopodobnie Jan Kordezjusz, kanonik z Limoges; wydanie to wkrótce umieszczone zostało w indeksie. Cf. Meuser, Historją teologów kolońskich w XVI w., pomieszczona w Dieringer’a Zeitschrift für Wissensch. u. Kunst. 1845 t. 4 p. 205. (Haeusle).
