Encyklopedja Kościelna/Catharinus Ambroży
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom III) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1874 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Catharinus Ambroży, ur. r. 1487 w Siennie z rodziny szlacheckiej, początkowo nosił nazwisko Lancellotus Politus. W 16 roku życia otrzymał stopień doktora obojga prawa; do r. 25 uczęszczał do najznakomitszych akademji we Włoszech i Francji, w których przeszło tysiąc tez bronił z wielkiém powodzeniem. W rodzinném mieście był profesorem prawa cywil. Leon X, wkrótce po swojém wyniesieniu na tron papiezki (1513 r.), mianował go adwokatem konsystorskim. W tym charakterze towarzyszył Leonowi do Bolonji, przy zjezdzie z Franciszkiem I, kr. francuzkim. W 30 r. życia wstąpił do dominikanów we Florencji, przybrawszy imię Ambrożego Catharinus, na pamiątkę św. Katarzyny i bł. Ambrożego Sansedonio, dominikanina († 1287). W nowicjacie napisał przeciwko Lutrowi: Apologia pro veritate catli. et apost. fidei ac doctrinae adversus impia ac valde pestifera M. Lutheri dogmata, Florent. 1520 in f. W rok później ukazała się jego Excusatio disputationis contra Lutherum ad universas Ecclesias, Florent. 1521 in 4. Catharinus nie był nauczycielem nigdy, w zakonie spotkały go też przykrości, skoro zaczął ganić ustnie i piśmiennie dzieła kardynała Kajetana (ob.). Po wydaniu w Rzymie r. 1532 Speculum haereticorum contra Bernardinum Ochinum (poprawione i uzupełnione dwiema rozprawami: De peccato originali i De perfecta justificatione a fide et operibus, Lugd. 1541), wyjechał do Lyonu, gdzie przez 10 lat pisał najwięcej przeciwko ówczesnym heretykom. W tym czasie ukazały się najprzód jego Annotationes in excerpta quaedam de commentariis cardinalis Cajetani dogmata 1535 r., nowa edyc. 1542; potém 1537 r. Mowa synodalna, jaką miał na synodzie djecezjalnym w Lyonie; r. 1542 wyszedł, p. t. Opuscula, zbiór rozpraw częścią ogłoszonych pomiędzy 1533 a 1541 w Siennie, Paryżu i Lyonie, a częścią wcale niedrukowanych poprzednio: De praesentia et providentia Dei; De praedestinatione; De praedestinatione eximia Christi; De angelorum bonorum gloria et lapsu malorum; De lapsu hominis et peccato originali; Pro Immaculata Conceptione Divae Virginis; De consummata gloria Christi solius et Divae Virginis; De universali omnium morte et omnium resurrectione ac judicio aeterno; De veritate purgatorii; De bonorum praemio, ac supplicio malorum aeterno, et vero igne inferni; De statu futuro puerorum sine Sacramento decedentium; De certa gloria, invocatione ac veneratione sanctorum, Lugdunii 1542 r. in 4. Przed powrotem swoim do Włoch wydał dzieło polemiczne: Claves duae ad aperiendas intelligendasve sacras scripturas perquam necessariae, Lugd. 1543 in 8. W Rzymie ogłosił r. 1543 zbicie nauki Ochina: Della dottrina di fra Bern. Ochino i Compendio d’errori et inganni Luterani, contenuti in un libretto intitolato: Trattato utilissimo del beneficio di Christio crucifisso. Gdy sobór trydencki się rozpoczął, kardynał legat, pierwszy z prezydujących na soborze, Jan Maria del Monte (późniejszej Pap. Juljusz III), wziął z sobą, C-a, jako teologa, dawniejszego swego nauczyciela. Miał tam mowę przed trzecią sesją (4 Lutego 1546 r.) i niebawem wdał się w spór z najsławniejszymi teologami swego zakonu: Bartł. Carranza i Dominikiem Soto; z tego też powodu znacznie się powiększyła liczba jego dzieł. Miał również przeciwnikiem swoim magistra sacii palatii (ob.) Bart. Spinę, z tego powodu, że w nauce swej o usprawiedliwieniu i przeznaczeniu przechylał się zanadto, jak na dominikanina, ku augustjanizmowi. Niektóre znów opinje w pewnych punktach miał wyłącznie osobiste, które Sarpiemu nastręczyły sposobność do pisania przeciwko decyzjom soboru trydenckiego (Pallavicini VIII c. 12 n. 9—15; c. 13 n-o 1, 2; IX c. 6). Przeciwko zdaniu Bartłomieja Carranzy i Franciszka Torres, obowiązek rezydencji biskupów wyprowadzał czysto ex jure humano; przeciwko Sotowi bronił możliwej pewności łaski; ztąd powstał przeciwko pierwszym jego Tractatio quaestionis quo jure residentia episcoporum debeatur, Venetiis 1547, a przeciwko drugiemu: Defensio catholicorum pro possibili certitudine gratiae. Venetiis 1547. Ostatnie to pismo do 1551 roku wywoływało rozmaite krytyki i przeciwkrytyki. Pomiędzy ostatniemi, wyszły z pod pióra C-a: Expurgatio adversus apologiam F. Dominici Soto (Venet 1547, Lugd. 1551); Disceptationum ad D. Soto super quinque articulis liber (Romae 1551) gdzie traktuje: De certitudine gratiae; De praedestinatione Dei, De natura peccati originalis; De potentia liberi arbitrii in statu naturae lapsae; De justissima Dei Providentia in non-nullos hominum quos prae illorum immani ac insigni atque diabolica malitia, deserit, reprobat et in censum reprobum tradit. W tym czasie Papież Paweł III, 27 Sierp. 1546 r. mianował C-a biskupem w Minori (w królestwie Neapolitańskiém) i pod koniec t. r. w Trydencie był konsekrowany, pomimo że Spina oskarżał swego współbrata zakonnego o przeszło 50 błędów przeciwko wierze. C. odtąd jako biskup brał udział w pracach soboru i w Bolonji 21 Kwietnia 1547 r. miał mowę soborową (I sesja w Bolonji, a IX soboru). Kiedy jednak sobór 14 Wrześ. 1547 r. został odroczony na później, C. udał się do djecezji, którą w swojej nieobecności polecił wizytować Mikołajowi Bobadilla, jednemu z pierwszych 10 towarzyszów św. Ignacego Lojoli. Podczas swego pobytu w Minori i Rzymie wydał, oprócz wyżej przytoczonego Liber disceptationum: w Rzymie r. 1550 Summa doctrinae de praedestinatione, z niektóremi innemi traktatami; Commentaria in omnes B. Pauli Epistolas et alias 7 canonicas, Venet. 1551 in f., które jednakże niewielkie miały powodzenie; zbiór 24 traktatów teologicznych, pod tytułem: Tractatus theologici plures Romae 1551, 1552, in f. Z tych rozpraw ważniejszemi są: Enarrationes in quinque priora capita Geneseos, które dedykował Pap. Juljuszowi III, gdy go ten wyniósł na arcybiskupa w Conza (3 Cz. 1552). Assertiones quatuordecim circa articulum de certitudine inhaerentis gratiae, przesłane soborowi trydenckiemu; Defensio auctoris contra schedulam a fr. Barthol. Spina, sacri palatii magistro, Paulo III oblatam, in qua quinquaginta errorum Catharinus tum electus minoriensis insimulabatur; dwa traktaty w kwestji: Quibus verbis Christus Eucharistiae sacramentum confecerit (znajdują się na indeksie soboru trydenckiego, pod lit. A); Disputatio pro veritate Immaculatae Conceptionis B. V. s. synodo tridentinae nuncupata; Summaria opinionum de divina praedestinatione ac reprobatione explicatio, qua clare lateque pateat quid in eis acceptione sit dignum ad eamdem synodum (gdzie wykłada swoje zdanie o losie niepredestynowanych); Pro eximia praedestinatione Cristi annotatio specialis in commentaria Cajetani (również soborowi przesłane); tu rozwija swoje ulubione zdanie, że Chrystus stałby się człowiekiem, chociażby nawet Adam nie był zgrzeszył; De intentione ministri sacramentorum; Quaestio an expediat Scripturas in maternas linguas transferri (na pytanie to odpowiada przecząco). Z pomiędzy innych pism, nie mających związku z roztrząsanemi wówczas kwestjami, zasługują na wspomnienie Discorsi contra la dottrina et le prof etie di fra Girolamo Savanarola, Venet 1548. Po jego jeszcze śmierci wyd. w Rzymie r. 1555 Opusculum de coelibatu adversus impium Erasmum. C. niedługo był w Conza; bo wezwany do Rzymu przez Juljusza III, który go prawdopodobnie chciał zrobić kardynałem, um. w drodze, w Neapolu 8 Listop. 1553 r. Słusznie po większej części występowali pko Catharinusowi jego przeciwnicy, bo niezasadnie oddalał się on w swoich opinjach od św. Tomasza. Bellarmin występował także przeciwko niemu kilkakrotnie, szczególniej De justificatione lib. III. Wszakże sami ci przeciwnicy uznawali go za człowieka czynnego i zacnego. Zapalał się bardzo w swoich obronach i bardziej był zawziętym niż jego przeciwnicy, szczególniej przeciwko kardynałowi Cajetanowi, który mu był nienawistnym. Sam w części podaje szczegóły o swém życiu i dziełach w Expurgatio adversus apologiam Dominici a Soto; szerzej zaś cf. Jac. Quetif. et Jac. Echard Scriptores ordinis praedicatorum recensiti t. II. (Häusle). X. W. M.
