Encyklopedja Kościelna/Cave Wilhelm
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom III) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1874 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Cave (czyt. Kew), Caveus Wilhelm, ur. 30 Grud. 1637 r. w Piceval, w Leicesterschire, nauki ukończył w Cambridge; wstąpiwszy do stanu duchownego, otrzymał stopień doktora teologji. Mianowany przez Karola II kapelanem nadwornym, spełniał później obowiązki proboszcza w Ilsington pod Londynem; 1684 został kanonikiem w Windsor, gdzie um. 4 Sierp. 1713. Z dzieł jego najważniejszém jest: Historja literatury kościelnej. Dzieło to ma swoją własną historję. Najpierw bowiem ukazały się Tabulae ecclesiasticae, quibus scriptores ecclesiastici, eorum patria, ordo, aetas et obitus breviter exhibentur a Ch. n. usque ad an. 1519, Lond. 1674; cura Rudolphi Capelli, Hamburgi 1676 fol. Następne powiększone wydanie miało tytuł: Chartophylax ecclesiasticus, quo prope MD scriptores ecclesiastici indicantur, a Chr. n. ad an. 1517, Lond. 1685 8-o, Lips. 1687. Ztąd powstała Historia literaria scriptorum eccl. a Ch. n. usqae ad saeculum XIV, Lond. 1688 f. Henryk Wharton napisał do niej Appendix scriptorum ab 1300—1511, Lond. 1689 f. Razem wydrukowane w Genewie 1693 f.—R. 1698 w Londynie wyszła tegoż dzieła Pars altera, qua plus quam DC scriptores novi, editi, mss., deperditi recensentur, prioribus plura adduntur, breviter aut obscure dicta illustrantur, recte asserta vindicantur, cum tribus dissertationibus ad calcem (przedruk Genevae 1699; razem z pierwą częścią ibid. 1720 2 v. f.; przedruk Coloniae Allobr. 1720, Oxonii 1740—43 2 v. f.). Podajemy tu całkowity tytuł według edycji Basileae, apud Joh. Rud. ImHoff, 1741—1745 r. (z której korzystano w artt. tej Encykl. tyczących literatury wieków średnich): Guil. Cave, SS. Th. Pr. canon. windesorien. Scriptorum Eclesiasticorum Historia Literaria, a Christo nato usque ad sacculum XIV facili methodo digesta. Qua de vita illorum ac rebus gestis, de secta, dogmatibus, elogio, stylo; de scriptis genuinis, dubiis, supposititiis, ineditis, deperditis, fragmentis, deque variis Operum editionibus perspicue agitur. Accedunt scriptores gentiles, christianae religionis oppugnatores, et cujusvis saeculi breviarium. Additur, ad finem cujusque saeculi, Conciliorum omnium, tum generalium tum particularium historica notitia. Inseruntur suis locis veterum aliquot opuscula et fragmenta, tum graeca, tum latina, hactenus inedita. Praemissa denique Prolegomena, quibus plurima ad antiquitatis eccl. studium spectantia traduntur. Accedunt, ab aliis manibus, Appendices duae ab ineunte saeculo XIV ad annum usque 1517 nunc in unam congestae, ad calcem vero operis, ejusd. Cavei Dissertationes 3: I de Scriptoribus ecclesiasticis incertae aetatis; II de libris et officiis eccl. Graecorum; III de Eusebii Caesariensis arianismo adversus Joannem Clericum, una cum epistola apologetica adversus iniquas eiusdem Clerici criminationes. Editio novissima, autore ab ipsomet ante obitum recognita et auctior facta (volumen I str. 666, vol. II s. 358; w tymże vol. Appendix 1744; s. 252, dissertt s. 88, dopisków str. 41; te ostatnie pochodzą od Tomasza Tenison, arcybiskupa kantuaryj. anglikań.). Sam tytuł wykazuje treść dzieła, przy czém nadmienić należy, iż prolegomena zawierają wykład metody nauk pomocniczych, oraz wskazują, jak należy dochodzić autentyczności dzieł i jakich najlepiej jest używać podręczników do bliższego poznania chrześcjańskich starożytności. C. każdemu wiekowi nadaje oddzielną nazwę, i tak: saec. Apostolicum (1), Gnosticum (2), Novatianum (3), Arianum (4), Nestorianum (5), Eutychianum (6), Monotheleticum (7), Eiconoclasticum (8), Photianum (9), Obscurum (10), Hildebrandianum (11), Waldense (12), Scholasticum (13), Wicleficum (14), Synodale (15), Reformatum (16). Autorowie wymieniani są w porządku czasu, bez podawania treści ich dzieł. Dedykowane jest to dzieło „Sanctissimae matri, Ecclesiae Anglicanae.“ Autorami wyżej wspomnianych dodatków byli: Henryk Wharton, kapelan arcybiskupa kanterb. († 1695), i Robert Gery, zięć Cavego: co który z nich dodał, oznaczone jest literami H. W. i R. G. Na końcu są alfabetyczne rejestry autorów, soborów i rzeczy napomkniętych w dziele. Autorów kto chce w rejestrze odszukać, musi wiedzieć ich imię. Dzieło to używało wielkiej powagi, pomimo rozlicznych błędów, wytkniętych w niém przez Tom. Ittig, Ryszarda Simona, Kazim. Oudin, a szczególniej przez Jana Clericus. Na zarzuty ostatniego odpowiedział Cave oddzielną Epistola apologetica Lond. 1700 (przedrukowywana przy Hist. liter.). Z innych dzieł C., po większej części w języku angielskim pisanych, zasługują na wspomnienie; 1) Apostolici, historja Ojców pierwszych trzech wieków, Lond. 1677, 1682; 2) Ecclesiastici, historja Ojców IV wieku, Lond. 1683; 3) Antiquitates apostolicae, życie, czyny i męczeństwo Apostołów, 5te wydanie 1684; 4) Primitive christianity, pierwotne chrześcjaństwo, religja i obyczaje pierwszych chrześcjan, Lips. 1682, 5te wyd. 1689, Lond. Cf. Fr. Buddei Isagoge hist. theologica, Lips. 1730; Grundling, Historie der Gelehrtheit. p. III c. 4 sect. 4 § 110, Staudlin, Gesch. der theol. Wissenschaften II 177... (Häusle). J. N.
