Encyklopedja Kościelna/Ceillier Remigjusz
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom III) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1874 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Ceillier (czyt. Selje) Remigjusz (Dom Rémy C.) ur. w Bar-le-duc 1688 r. Wcześnie okazujące się w nim zamiłowanie nauki i pobożność, skłoniły go już w 1705 r. do wstąpienia do benedyktynów kongregacji S. Witona (Vannes) i Hidulfa. Pełnił w swoim zakonie liczne obowiązki: był przeorem w Flavigny pod Nancy; um. 1761 r. Literatura chrześcjańska temu uczonemu zawdzięcza wyborne dzieło: Histoire générale des auteurs sacrés et ecclésiastiques, qui contient leur vie, le catalogue, la critique, le jugement, la chronologie, l’analyse et le dénombrement des differentes éditions de leurs ouvrages; ce qu’ils renferment de plus intéressant sur le dogme, sur la morale et sur la discipline de l’Église etc. Paris 1729—1763, 23 t. in-4; później dodano jeszcze: Table générale des matières par Laur. Etiénne Rondet et Drouet, Paris 1782 2 t. in-4. Dzieło to podaje życiorysy i prace chrześcjańskich autorów, aż do półowy XII w., nierównie dokładniej i bogaciej, niż Du Pin w swém dziele podobnej treści. Jednak, co się tyczy samodzielności sądu, zwięzłości i jasności przedstawienia, ocenienia danego materjału i w ogóle umiejętności przedstawienia przedmiotu, C. nie dorównywa Du Pinowi. Największa wartość dzieła Ceilliera leży w obrobieniu chrześcjańskich autorów sześciu pierwszych wieków, do czego użył starannych prac przygotowawczych, zawartych w Tillemonta Mémoires, i wstępów do poprawnych benedyktyńskich wydań Ojców Kościoła, tak, iż często tylko dosłowne z nich wyciągi zamieszczał. Część traktująca o autorach kościelnych średniowiecznych, do której brakło tak starannych prac przygotowawczych, mniej ma wartości, tém bardziej, że C. nie miał odpowiedniego filozoficzno-teologicznego wykształcenia scholastycznego; nie mógł mieć zatém interesu dla prac tego rodzaju. Tém objaśnia się następująca uwaga Cramera, w dalszym ciągu Historji powszechnej Bossueta (cz. VI p. 791): „Dzieła Hugona od św. Wiktora o Sakramentach, które w jedném z dawniejszych wydań pilnie przeczytałém, nie mogę milczeniem pominąć; z wyjątku bowiem, jaki z niego Ceillier przytacza, skłonny byłem do nieprzychylniejszego o niém sądu, niż na to zasługuje.“ To samo można powiedzieć o innych wyjątkach i ocenach Ceilliera wielu dzieł średniowiecznych autorów. Mimo to, dzieło to teraz coraz rzadziej napotykane, ma niepospolitą wartość, z powodu zawartych w niém bogatych materjałów i starannych badań: to też zaraz po jego wyjściu Papież Benedykt XIV, w dwóch brewiach, pochwalił literackie zasługi i pobożność autora. Nowe wydanie całego dzieła wyszło w Paryżu (w księg. Vivès) 1860 in. 15 v. in-4; rejestry zaś (Table des matières) Rondet’a, pomnożone przez ks. Bauzon, tamże 1868—70, 2 v. in-4. Wielką uczoność i znajomość dawniejszych kościelnych pisarzy okazał także Ceillier w Apologji moralnej nauki Ojców Kościoła pko Barbeyrac’owi: Apologie de la morale des Pères de l’Église contre les injustes accusations de J. Barbeyrac (w Historji prawa naturalnego przed tłumaczeniem dzieła Cumberlanda o prawach natury), Paryż 1718 in-4. Wpływ tej apologji byłby większy, gdyby styl jej był nie tak ciężki. (Alzog). W. B.
