Encyklopedja Kościelna/Coccejus Jan
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom III) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1874 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Coccejus (Cock) Jan, teolog kalwiński, ur. w Bremie 1603 r.; w Hamburgu, pod przewodnictwem uczonego żyda, nabył głębokiej znajomości wschodnich języków i pism rabinów. R. 1630 uczył języka hebrajskiego w Bremie, r. 1636 w Franeker, a r. 1650 dostał katedrę dogmatyki w Lejdzie, gdzie um. 1669 r. Za podstawę w tłumaczeniu Biblji wziął on tę myśl, iż Stary i Nowy Testament uważać należy jako jedną ścisłą całość i że tam wszystko da się sprowadzić do idei przymierza Boga z ludźmi, w trzech tego przymierza perjodach: patrjarchalnym, prawnym i ewangelicznym; ztąd teologiczny jego system nazywano teologią przymierzową (Föderaltheologie). \V stosowaniu tej zasady, którą rozwinął już w swojém dziele, r. 1648 wydaném i często później przedrukowywaném (Summa doctrinae de foedere et testamento Dei), posuwał się tak daleko, iż nietylko Stary Testament i Synagogę w ogóle uważał jako figurę Nowego Testamentu i Kościoła chrześcjańskiego, nietylko uznawał figury i proroctwa rzeczywiście zawarte w starém przymierzu, ale nadto, za pomocą naciąganego wykładu allegorycznego i mistycznego, szukał wszędzie znaczenia ukrytego, a odnoszącego się zawsze do dziejów nowotestamentowych. Tak np. w XIX rozd. Izajasza widział spory następców Konstantyna W., a w r. XXIII historję Karola W. Do takiego tłumaczenia Pisma św. usposobiły go jego studja rabinistyezne i opozycja przeciwko suchej, jednostronnej i racjonalistowskiej egzegezie. Fausta Socyna i jego stronników (Jerzego Enjedin’a, Jana Crell’a, Jonasa Schlichting’a, Jana Wolzogen’a Episcopius’a i in.). Ten kierunek polemiczny zjednał mu wielu stronników, szczególniej między teologami holenderskimi, nazywanych ztąd coccejanami, z których kilku rozwijało dalej jego system, jak Fr. Momma, Fr. Burmann, Krystyn Wittich, Mik. Gürtler, i inni. Nawet niektórzy luterscy nauczyciele, jak Jan Jäger w Tybindze († 1720), przyjmowali jego sposób tłumaczenia Pisma św. Przeciwników nie brakło mu także: odznaczali się pomiędzy nimi: Gisb. Voetius, prof. teol. w Utrechcie († 1676), Melchior Leydecker († 1721) i Henryk Hulsius z Duisburga († 1723). Przeciwnikami jego byli nadto arminjanie i kalwini francuzcy, jakkolwiek ci w Hollandji nie śmieli jawnie przeciwko niemu występować. Do przewagi jego metody przyczyniła się wielce, niedługo po jego śmierci, ta okoliczność, że uczniami jego byli tacy uczeni, jak Jan Braun, Herman Witsius, Abr. Gulich, Jakób Golius, Salomon Van Til, Campegius Vitringa, Jakób Gousset i inni. Dzieła Coccejus’a wydał jego syn p. t. Cocceji opera omnia theologica, Amst. 1676—78 8 v. f.; pierwsze 5 t. są treści tylko egzegetycznej. W I t. znajduje się jego życiorys, napisany przez syna. Jego Lexicon et Commentarius sermonis hebraici et chaldaici Vet. Test. una cum interpretatione vocum germanica, belgica et graeca ex 70 interpretibus, Amst. 1669, wydany później przez I. H. Majus’a 1689 r. jest jedném z najlepszych tego rodzaju dzieł swego czasu. Cf. G. W. Meyer, Geschichte der Exegese, Göttingen 1804 III 103. (Kozelka).
