Encyklopedja Kościelna/Contarini
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom III) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1874 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Contarini (Contarenus). Kwitnąca dotąd, jedna z najstarszych i z najzamożniejszych w Wenecji rodzina Contarini wydała wielu sławnych w dziejach mężów, w tej liczbie 4 patrjarchów, 7 weneckich dożów, wielu wodzów, mężów stanu, biskupów, uczonych i artystów. Szczególniej interesującą dla nas osobą tego rodu jest kardynał Kacper (Gaspare), który w czasie reformacji, r. 1541, był legatem Papieża Pawła III na sejm w Ratysbonie. Ur. 16 Pażd. 1483 w Wenecji, jak większa część jego przodków, szedł drogą świeckich dostojeństw. Odbył kilka poselstw, zajmował różne wysokie urzędy. Paweł III, Papież, słysząc o jego zdolnościach dyplomatycznych, uczoności, wzorowych obyczajach i pobożności, zupełnie niespodzianie, 21 Maja 1535 r., mimo że C. dotychczas świeckim był człowiekiem, mianował go kardynałem. C. zatem przyjął święcenia, aż do presbyteratu. R. 1538 mianowany został pierwszym członkiem komisji z 9 prałatów, jaką Paweł III, po zapowiedzeniu powszechnego soboru do Mantui (sobór ten dopiero w jakiś czas potem zebrał się w Trydencie), ustanowił, dla ułożenia projektu reform kościelnych. Członkami tej komisji, oprócz C., byli kardynałowie: Jan Piotr Caraffa (później Paweł IV), Jakób Sadolet i Reginald Polus; arcybpi: Fryderyk z Salernu i Hieronim Aleander z Brindisi, bp Mateusz z Werony, opat Grzegorz od św. Jerzego z Wenecji i magister sacri palatii Tomasz Badia. Ich wniosek reformy, złożony tegoż jeszcze roku Papieżowi, miał tytuł: Consilium de emendanda Ecclesia; wydrukowany mimo ich woli i bez dozwolenia Papieża, dostał się do rąk protestantów. Luter przetłumaczył go na język niemiecki, dodał zjadliwe komentarze i wydrukował w Wittenbergu (znajduje się w dziełach Lutra, część XVI, wyd. Walch’a). Contarini głównie przyczynił się do tego, iż Paweł III w 1540 r. zatwierdził zakon jezuitów, bo przewidywał, iż Kościół zyska w tych zakonnikach dobrych, prawdziwie zreformowanych kapłanów. Gorliwość Contariniego w sprawach Kościoła i względy, jakie miał u cesarza Karola V, zyskane jeszcze w czasie, gdy jako poseł rzeczypospolitej Weneckiej układał pokój pomiędzy Papieżem Klemensem VII a cesarzem, skłoniły Papieża Pawła III, że 1541 r. posłał go jako legata na sejm w Ratysbonie, gdzie miano traktować o pogodzenie niemieckich protestantów z Kościołem. Protestanci liczyli wiele na kardynała, jako na człowieka uznającego potrzebę reformy. Gdy na tym sejmie przyszedł do skutku pierwszy religijny układ pokojowy, tak nazwane interim (ob. artt. Interim i Gropper), i cesarz Karol V zażądał od C-go deklaracji co do formuły tego układu, ten rzekł: „ponieważ protestanci w niektórych artykułach odstępują od powszechnej wiary katolickiego Kościoła, w których jednak, przy pomocy boskiej, kiedyś z Kościołem się zgodzą, tedy nic już czynić nie należy, tylko pozostawić rzecz całą rzymskiemu Papieżowi.“ To oświadczenie (wydrukowane u Raynalda Contin. Annal. Baronii ad a. 1541 n. 14) niektórzy tak wytłumaczyli, iż C. sądził, jakoby 4 artykuły, na podstawie których w Ratysbonie doszła do skutku tymczasowa zgoda pomiędzy dwiema stronami, nawet bez papiezkiego potwierdzenia, stanowczo obowiązywały i że nie mogły uledz zmianie, a tylko resztę należało przedstawić decyzji Papieża i soboru. Przeciw takiemu tłumaczeniu ogłosił C. urzędowe oświadczenie (przedrukowane u Raynalda l. c. n. 15). Oprócz tego, kanclerzowi cesarskiemu Granvelli wynurzył niezadowolenie z tego, że w interim poczyniono protestantom ustępstwa, szczególniej w nauce o Najśw. Sakramencie, opuszczeniem wyrażenia Transsubstantiatio, przez co mógłby kto błędnie wnosić, jakoby Kościół katolicki godził się na błędy heretyckie. Żądał także od niemieckich stanów sejmowych, ażeby zrzekli się swego planu rozstrzygnięcia sprawy religijnej na niemieckim synodzie narodowym, wrazie gdyby sobór powszechny nie przyszedł do skutku. Następnie miał C. przemowę do niemieckich biskupów obecnych na sejmie i przekładał im środki do zreformowania ich djecezji. Na ich żądanie wręczył im tę przemowę na piśmie, a treść jej zachował Raynald (l. c. n. 26). C. żądał, aby biskupi żyli bez wystawności, dobrze zarządzali dochodami, przebywali stale w swoich djecezjach, odznaczali się wzorowemi obyczajami, urzędy duchowne udzielali tylko godnym osobem, aby troszczyli się o oświatę ludu, zakładali szkoły, gimnazja i opiekowali się niemi, aby napominali rodziców, iżby ci nie posyłali dzieci do szkół protestanckich. Z tego powodu gwałtownie wystąpili przeciw niemu protestanci, zarzucając, iż chce naprawy tylko w drobnostkach i w podrzędnych rzeczach. Z drugiej strony, szczególniej po swoim do Włoch powrocie, ściągnął na siebie zarzut, iż zdradził Kościół i przystał do kacerskich nauk. Bronił się silnie przeciw temu zarzutowi, a Papież, w dowód swego zadowolenia, mianował go kardynałem legatem Bolonji. W kilka miesięcy potém um. 24 Sierp. 1542. Dzieła jego wydano w Paryżu 1571 i w Wenecji 1578 1 t. in f. Znaczniejsze tam prace są: 1) De septem Ecclesiae sacramentis; 2) Confutatio articulorum Lutheri; 3) De praedestinatione et libero arbitrio (szczególnie w obronie wolnej woli); 4) Scholia in epistolas divi Pauli (dobre objaśnienie miejsc trudniejszych); 5) De officio episcopi; 6) De potestate pontificis; 7) De immortalitate animae; 8) Conciliorium magis illustrium summa; 9) De magistratibus ac republica Venetorum libri V. Życiorys Contarini’ego pisali: Jan Casa (Giovanni della Casa), we wstępie do C. Contarini Opera ed. Paris, a później Ludovico Beccadelli, La vita del Card. G. Contarini etc., Venezia 1827.
