Encyklopedja Kościelna/Cruciger Kacper
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom III) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1874 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
 Artykuł w Wikipedii
| |
Cruciger Kacper, pochodził z rodziny morawskiej; jeden z tej rodziny, ksiądz Jan Cruciger, już na 200 lat przed Lutrem występował przeciw władzy papiezkiej. Członkowie rodziny Crucigerów, wierni Kościołowi, pozostali w Morawji i Czechach; wyznawcy zaś Husa przenieśli się do Saksonji. Od nich pochodził Kacper Cr. ur. 1 Stycz. 1504 w Lipsku. Z początku nie budził wielkich o sobie nadziei, w dalszych dopiero latach okazał wielkie zdolności, a przy pilności i dobrym kierunku, wkrótce znaczne uczynił postępy w łacinie i greczyźnie. Gdy w Lipsku wybuchła zaraza, udał się do Wittenberga i tam studjował teologję, przykładając się zarazem do hebrajskiego języka, botaniki, matematyki i astronomji. R. 1524, za wpływem Lutra, który sobie wiele z niego obiecywał, został rektorem szkoły miejskiej w Magdeburgu. Uczył tu przez 4 lata z takiém powodzeniem, że nawet dorośli z jego wykładu starali się korzystać; poczem w 1528 objął katedrę teologji w Wittenbergu i zarazem obowiązek kaznodziei w kościele zamkowym. Odtąd, jako wierny przyjaciel i pomocnik Lutra, popierał wszelkiemi siłami herezję; spotykamy go też na różnych religijnych kollokwjach: w Marburgu 1529, w Wittenbergu 1536, w Smalkaldzie 1537, w Worms i Hagenau 1540, w Ratysbonie 1541 i w Augsburgu 1548. R. 1539 przyczynił się do skłonienia mieszkańców Lipska do herezji; posłał go także Luter do Szwajcarji, ażeby Kalwina wybadał, co do jego zdania o Eucharystji; Cr. przywiózł je na piśmie, a Luter po przeczytaniu rzekł: „szkoda, że mi tego wprzód nie napisano, nie doszłyby rzeczy tak daleko, teraz już nie da się nic zrobić.“ Znając język hebrajski, pomagał Lutrowi w przekładzie Biblji; szczególnie tłumaczenie ksiąg Mojżeszowych, Joba, Psalmów i Proroków w większej części od niego pochodzi. Niektóre pisma Lutra tłumaczył z łacińskiego na niemieckie, lub z niemieckiego na łacińskie. Obok tych zajęć studjował ciągle medycynę, botanikę, astronomję i optykę; sam założył dwa ogrody botaniczne, przyrządzał lekarstwa i wyrabiał narzędzia astronomiczne. Do końca życia zajmował się dziełami Euklidesa. W pozostałych po nim pismach (Jöcher, Gelehrten Lexicon) znajduje się komentarz na Ewangelję św. Jana, na I list do Tymot. i na wiele psalmów. Um. 16 List. 1548, po dwuletniém rektorstwie w uniwersytecie wittenbergskim, skłaniając się dość wyraźnie do nauki kalwińskiej. Żonie jego, Elżbiecie z Międzyrzecza, przypisują autorstwo starej pieśni: „Herr Christ der einig Gottes Sohn“ etc., córka wyszła za starszego syna Lutra, Jana, a syn, tegoż imienia co ojciec, ur. w Wittenbergu 19 Mar 1525, † w Kassel 16 Kw. 1597, był także dr. i prof. teologji w Wittenbergu; z taką gorliwością w Hessji wprowadzał naukę kalwińską, iż jeden z arcy luterskich teologów nazwał go z tego powodu: optimi patria pessimus filius. Cf. Bossech, Dissertatio de Casparo Crucigero, Lipsiae 1739.
