Encyklopedja Kościelna/Cylicja

	<<< Dane tekstu >>>
Tytuł	Encyklopedja Kościelna (tom III)
Redaktor	Michał Nowodworski
Data wyd.	1874
Druk	Czerwiński i Spółka
Miejsce wyd.	Warszawa
Źródło	Skany na Commons
	Indeks stron
	Artykuł w Wikipedii

›››

Cylicja, Cilicia, Κιλικία, południowo-wschodnia prowincja Azji mniejszej; morze Śródziemne z zatoką Sinus Issicus stanowiło granicę jej południową, od zachodu i północy góry Taurus oddzielały ją od Pizydji, Lykaonji i Kapadocji, góry Amanus na wschód od Syrji i Komageny. Więcej jednak była złączona z Syrją. niż z prowincjami Azji mniejszej, dla tego bardzo często razem z Syrją jest wymieniana (Plinii Hist. nat. 5, 22. 18, 30. 22, 42. Act. 15, 23. 41. Gal. 1, 21). Dzieli się na dwie półowy: 1-a C. campestris v. propria, Κ. ή πεδιάς, v. ή ιδίως Κ., dziś Adana, od wschodu, odznacza się wielką żyznością; 2-a C. aspera, Κ. ή τραχεία, dziś Iczil, od zachodu, gdzieniegdzie tylko ma żyzne pastwiska. Sławne w starożytności kozy cylickie (Aristotel., Animal. 8, 28) tu się pasły. Z długiej szerści ich wyrabiano sukna grubsze i cieńsze, na płaszcze, namioty i pewien rodzaj obuwia pilśniowego: udones cilicii (Martial. 14, 140. cf. Act. 18, 3). Mieszkańcy pochodzili od Fenicjan i Syryjczyków (Herodian. VII 91), czego dowodzą i monety cylickie, na których spotykano napisy fenickie. Osady greckie datują się tu dopiero od Aleksandra W. Wielu było tu żydów, jeśli nie z pochodzenia (np. ś. Paweł), to przynajmniej z religji, i ci mieli swoją synagogę w Jerozolimie (Act. 6, 9. Philo opp. II 587). Za panowania Seleucydów, Cylicja należała do królestwa Syryjskiego, potém podbił ją Pompejusz. Mieszkańcy jednak gór pozostawali po większej części niezależnymi (Mannert, Geogr. VI 2, 32). Chrześcjanizm został tu zaszczepiony w pierwszych latach po Zesłaniu Ducha ś., jak widać z Act. 15, 23. 41. Główném miastem Cylicji był Tarsus, Ταρσους, v. Ταρσος, dziś Tirsus, rodzinne miejsce ś. Pawła Apostoła (Act. 9, 11. 11, 25. 21, 39. 22, 3). Miasto to leżało po obu stronach rzeki Cydnus, dziś Kara-su, i było stolicą prowincji kościelnej, zwanej Cilicia I. Na soborze efezkim r. 431 był obecny „Helladius Tarsi metropolitanus“ i „Maximianus metropolitanus Anazarbi“ (Mansi, Concil. IV 1368), t. j. metropolita Ciliciae II. Sufraganami metropolity Cylicji I byli bpi: w Pompejopolis (v. Soloë), Sebasta, v. Sebaste (na wyspie Eleusa), Augusta, Corycus, Adana, Mallus i w Zephyrium (Le Quien, Oriens Chr. II 871...). Do prowincji Cilicia II należały bpstwa: Mopsuestia (v. Malmistra, v. Melissa, dziś wioska Messis), Aegae, Epiphania, Irenopolis (v. Neronias), Flavias, Castabala, Alexandria (dziś Skanderet), Citidiopolis i Rhosus (ib. 885). Prawie wszystkie te bpstwa upadły pod koniec VII w., niektóre jeszcze w półowie w. VI. Podczas wojen krzyżowych ustanowieni byli (1110 r.) arbpi łacińscy w Tarsus i w Mopsuestia; pierwsze arcbpstwo istniało do końca, a drugie do półowy XII w. (ib. III 1182, 1198). Dzis Cylicja ma patrjarchę ormjańskiego unickiego; miasto Tarsus (Tirsus) ma jeszcze ok. 20,000 mieszk.; na miejscu urodzenia ś. Pawła Turcy mają swój meczet. X. W. K.