Encyklopedja Kościelna/Dalmatyka

<<< Dane tekstu >>>
Tytuł	Encyklopedja Kościelna (tom IV)
Redaktor	Michał Nowodworski
Data wyd.	1874
Druk	Czerwiński i Spółka
Miejsce wyd.	Warszawa
Źródło	Skany na Commons
Indeks stron
Artykuł w Wikipedii

›››

[9] Dalmatyka, szata kościelna, używana przez biskupów i djakonów; subdjakońska bowiem dalmatyka właściwie tunicellą (ob.) się zowie. Dalmatyka tak nazwana od prowincji Dalmacji, w której ten ubiór powszechnie był używany, weszła w użycie u Rzymian w II wieku. Była to lniana, długa aż do stóp, obszerna szata, z szerokiemi rękawami, sięgającemi tylko do łokcia, początkowo tylko biała, później zdobiona purpurowemi wstęgami z obu stron piersi. Św. Sylwester Papież pierwszy miał wprowadzić dalmatykę dla djakonów tylko w kościołach samego Rzymu. Visconti wszakże sądzi (De appartu miss. l. 3 c. 25), równie jak Du Saussay (Panoplia episcopalis l. 6 c. 3 i 4), że ubiór ten w kościele był używany już przed św. Sylwestrem. Wiadomo też, że św. Cyprjan ubrany był w dalmatykę, gdy szedł na męczeństwo. Dalmatyki używał Papież, gdy celebrował uroczyście. Biskupom przyznawał ją Papież jako nagrodę szczególną. Niekiedy biskupi prosili o nią dla siebie, lub dla swoich djakonów. Można tak przynajmniej wnosić z listu Papieża Zacharjasza do Austroberta, bpa Vienny (Biblioth. vet. Floriac. par. 3, Lugd. 1605): Dalmaticam usibus vestris misimus, ut quia Ecclesia vestra ab hac sede doctrinam fidei percepit, et morem habitus sacerdotalis, ab illa etiam percipiat decorem honoris. Przesłanie dalmatyki występuje tu jako znak jedności kościoła szczegółowego z kościołem rzymskim. W tej samej myśli ś. Grzegorz W. daje (Greg. l. 7 ep. 112) dalmatykę św. Arygjuszowi, bpowi gallijskiemu w Gap, i jego archidjakonowi. Za czasów Karola W. niektórzy księża, na wzór biskupów, pod ornat poczęli wkładać dalmatykę, ale to wkrótce ustało. Dziś tylko biskupi noszą tę szatę z cieńkiej materji, pod ornatem, przy Mszach solennych i konsekracjach, gdzie powiedziano: pontificaliter paratus; oraz djakoni przy uroczystościach wesołych (ob. rubrykę Mszału tyt. 19 n. 5 i 6.). Poświęcenia dalmatyki osobnego nie masz, w Pontyfikale jednak pod ogólną benedykcją Indumenti wymieniona i dalmatyka, więc też ją z innemi aparatami wypada poświęcić, albo, gdy biskup święci, choćby i osobno. Znaczenie symboliczne dalmatyki to samo jak ornatu, t. j. moralnie znaczy płaszcz chrześcjańskiej miłości, a mistycznie płaszcz purpurowy, w jaki był Chrystus ubrany przed Piłatem, albo też oną szatę nieszytą, z której Go przed ukrzyżowaniem odarto. Dalmatyka pierwotnie całkiem była zeszyta, dziś z boków i w rękawkach rozcięta, spada do kolan. Niegdyś używali dalmatyk jako ozdoby królowie i cesarze; cesarze niemieccy przy koronacji wkładali dalmatykę, która wraz z innemi regaljami zachowywana była w Norymberdze. Dalmatyka cesarza Pawła I przechowuje się w kościele maltańskim w Petersburgu. Cf. Romsée, Praxis celebr. missam I 42. Cf. Binterim, Deukwürdigkeiten, t. IV cz. 1 s. 214... X. S. J.