Encyklopedja Kościelna/Elizeusz historyk ormjański
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom IV) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1874 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Elizeusz, historyk ormjański, ur. na początku V w., uczeń patrjarchy Izaaka i ś. Mesropa, potém sekretarz księcia Wardana, który, w niepomyślnej wojnie religijnej Ormjan pko Persom, dowodził wojskiem armeńskiem. Prawdopodobnie E. był biskupem Amathumik'u, i w 449 r. znajdował się na synodzie w Artiszat, gdzie episkopat armeński odpowiadał na wezwanie króla perskiego Jezdegarda II, do przyjęcia religji Zoroastra. Odmowna odpowiedź synodu, połączona z krótką apologią chrystjanizmu i odparciem zoroastryzmu, wywołała właśnie ową wojnę, tak zwaną wardańską, której historykiem jest E. Opowiadanie E′a jest jasne i proste, zdania jego rozsądne i trafne, przedstawienie rzeczy żywe. Dzieło rozpoczyna się ze wstąpieniem na tron Jezdegerda 439 r., lecz dopiero od wyboru patrjarchy Józefa r. 441 wdaje się więcej w szczegóły, opisuje prześladowcze zamysły króla perskiego, opór armeńskich książąt i biskupów, zawarty przez nich święty związek i jego dzieje od nieszczęsnej bitwy nad rzeką Techmut w prowincji Artas 451 r., w skutek której wielu przywódców i większa część biskupów dostała się do niewoli i na wygnanie zapędzoną została. W historji tej, w siedmiu częściach napisanej, brak części piątej; szósta zaś na dwie części rodzielona. Część ósma, opisująca prześladowania Ormjan, jest późniejszym dodatkiem i prawdopodobnie drogiej ręki jest dziełem. Pierwsze wydanie wyszło w Konstplu 1764 r., 2 wyd. ib. 1823, 3 wyd. lepsze w Wenecji 1828, 4 wyd. ib. 1838, zawiera nadto objaśnienie księgi Jozuego i Sędziów, pochwałę życia zakonnego, wykład modlitwy pańskiej, kilka homilji i traktat o kanonach kościelnych. Tomasz Ardsruni zapewnia, źe E. napisał jeszcze historję Armenji, która wszakże nie przechowała się do naszych czasów. Neumann przetłumaczył historję E′a na angielski, p. t. The history of Vartan etc., Lond. 1830.
