Encyklopedyja powszechna (1859)/Addison
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedyja powszechna |
| Tom | Tom I |
| Rozdział | Addison |
| Wydawca | S. Orgelbrand |
| Data wyd. | 1859 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
 Artykuł w Wikipedii
| |
Addison (Józef), ur. 1672 r. w Milston, hrabstwie Wiltshire w Anglii, z ojca predykanta; kończył nauki w Oxfordzie, gdzie uczniem jeszcze będąc, napisał kilka wytwornych poezyj łacińskich, które zwróciły na niego powszechną uwagę. Poemat w tymże języku na pokój Ryśwciki, dedykowany królowi Wilhelmowi, zjednał mu ministrów Sommers i Halifax, a zarazem pensyję 300 funtów szterlingów, skutkiem czego mógł odbyć podróż na ląd stały, gdzie napisał sławny swój list do lorda Halifax, i cztery akty tragedyi: Katon. Gdy z powodu zmiany gabinetu, pensyja została mu cofniętą, prawie w nędzy powrócił do Londynu i wydał tamże opis swojej podróży, w którym najciekawszą jest historyja małej rzeczypospolitej San-Marino; wszakże nowe łaski rządowe, a nawet posadę zajmowaną poprzednio przez Locke’a, zjednał mu poemat na wygraną pod Blenheim czyli Hochstadt (1704 r.). Gdy następnie przyjaciel jego, Richard Steele, rozpoczął 1709 roku wydawanie pisma peryjodycznego, pod tytułem: Spektator, Addison czynny w niém przyjął udział, a ósmy tom wyłącznie nawet jego jest pióra. Wydawnictwo to, najpierwsze w swoim rodzaju w Anglii, nie mały wywierało wpływ na ogólne ukształcenie narodu, i podziśdzień jeszcze uchodzi za klassyczne. Addison głównie w niém przedstawiał obraz obyczajów ówczesnych, a w pojedynczych charakterach wytykając śmieszności i przewrotności ludzkie, raz z humorem, raz z głęboką powagą, a wszędzie z wysokim talentem, czyścił smak ogółu i wywołał zdrowsze rzeczy widzenie. Tragedyja jego p. t.: Katon, przedstawiona na scenie 1713 r., bardziej już dla alluzyj politycznych, które tłumaczyły na swoje korzyść oba walczące wówczas z sobą stronnictwa, aniżeli dla istotnej wartości poetycznej, powszechne zjednała sobie uznanie. W r. 1714, gdy po śmierci królowej Anny, tron Anglii objęła rodzina hanowerska, Addison do przybycia króla Jerzego piastował urząd sekretarza regencyi, a 1717 r., wbrew własnej woli i tylko z namowy lorda Halifaxa, przyjął posadę sekretarza stanu. Wszakże znakomity pisarz na tém Wysokiem stanowisku nie usprawiedliwił nadziei, jakie miano o jego wszechstronnej zdolności, jakoż w roku następnym złożył te obowiązki i powrócił do życia prywatnego; um. 1719 r., zwłoki jego pochowano w opactwie West-minster. Charakter Addisona szanowały wszystkie stronnictwa; skromność jego u Anglików weszła w przysłowie. Pism jego liczne od roku 1721 krążą edycyje; najpiękniejszą jest birminghamska z r. 1761 w czterech, a najnowszą londyńska z 1815 r. w sześciu tomach. Oprócz wymienionych powyżej, wspomnimy tu jeszcze o znakomitym traktacie p. t.: Evidence of the christian religion. Rozmaite wyjątki dzieł jego rozproszone są w przekładzie polskim po różnych czasopismach; znaczna część ustępów tłómaczonych ze Spektatora, znajduje się w Monitorze i w Tygodniku wileńskim; tragedyję Katon tłómaczył Alexander Chodkiewicz. F. H. L.
