Encyklopedyja powszechna (1859)/Akwizgran
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedyja powszechna |
| Tom | Tom I |
| Rozdział | Akwizgran |
| Wydawca | S. Orgelbrand |
| Data wyd. | 1859 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Akwizgran, (po francuzku Aix-la-Chapelle, po niemiecku Aachen), stolica okręgu tegoż nazwiska w pruskiej prowincyi nadreńskiej, nad rzeczką Wurmą, liczy około 50,000 mieszkańców, pomiędzy któremi 2,000 protestantów i 300 żydów. Miasto posiada mnóstwo kościołów, gimnazyjum, szkoły rękodzieł, handlu i budownictwa, tudzież ozdobny bardzo teatr. Przedmiotem przemysłu mieszkańców tego miasta jest szczególniej fabrykacyja igieł i szpilek, chustek i kortów, dorównywających w dobroci angielskim. Jako główna stacyja belgijsko-reńskiej drogi żelaznej, Akwizgran waźném jest ogniskiem handlu pruskiego. — Ze starożytnym tym grodem łączy się wiele bardzo wspomnień historycznych. Przytaczany już za Pepina, zawdzięczał on dawną swą świetność Karolowi W. którego grób w nim się znajduje. Karol przebudował tu pałac i kaplicę, w której Pepin już r. 765 obchodził święta Bożego narodzenia. Zwaliska pałacu posłużyły później do budowy ratusza, kaplica zaś stała się podstawą dziś jeszcze istniejącej starożytnej katedry, mającej wewnątrz kształt ośmioboku, w którego środku kamień z napisem: „Carolo Magno“ pokrywa grób Karola Wielkiego. Gdy roku 1000 cesarz Otto III grobowiec ten otworzył, znalazł zwłoki Karola doskonale jeszcze zachowane, usadowione w krześle marmurowem, w ornacie z berłem w ręku, i ewangeliją na kolanach i zawieszoną koło bioder torbą pielgrzymską. Fryderyk II r. 1215 kazał zwłoki te pomieścić w kosztownej skrzyni, w której aż dotąd się przechowują. Wzmiankowane krzesło marmurowe, wyłożone później zło-temi płytami, służyło aż do r. 1558 za siedzenie nowo-koronowanym cesarzom; insygnia państwa r. 1795 przeniesiono do Wiednia. W ratuszu stojącym na rynku mieści się olbrzymia sala koronacyjna, w której 37 cesarzy niemieckich i 11 ce-sarzowych zostało ukoronowanych. Ściany jej pokrywają freski, przedstawiające sceny z życia Karola Wielkiego. Przed ratuszem stoi wodotrysk, z bronzowym posągiem tego władzcy. W kościele Franciszkanów znajduje się: przepyszne zdjęcie z krzyża Zbawiciela (Rubensa); w kościele ś. Michała: złożenie do grobu Zbawiciela (Honthorsta). O wiorstę od Akwizgranu położony jest zamek Frankenburg, ulubione i obfite w podania miejsce pobytu Karola Wielkiego. Samo już nazwisko Akwizgran, wskazuje pochodzenie jego rzymskie; francuzkie miano Aix-la-Cha-pelle pochodzi zapewne od kaplicy cesarskiego pałacu. Karol Wielki nadał temu miastu znakomite przywileje, a w Wiekach Średnich liczyło ono przeszło 100,000 mieszkańców. W murach jego odbyto 17 walnych zborów Rzeszy i 11 soborów prowincyjonalnych. Przeniesienie w r. 1531 miejsca koronacyi cesarzów do Frankfurtu, niesnaski religijne XVI i XVII stulecia i wielki pożar z roku 1656 spowodowały stopniowy upadek Akwizgranu. Roku 1794 obsadzili go Francuzi, a pokojem Lunewilskim (1801 r.) wcielony został do Francyi, jako stolica departamentu Roery; traktaty nakoniec r. 1815 poddały go ostatecznie berłu pruskiemu. Akwizgran słynie także z wód mineralnych.
