Encyklopedyja powszechna (1859)/Alexander książę mazow.

<<< Dane tekstu >>>
Autor Julian Bartoszewicz
Tytuł Encyklopedyja powszechna
Tom Tom I
Rozdział Alexander książę mazow.
Wydawca S. Orgelbrand
Data wyd. 1859
Miejsce wyd. Warszawa
Źródło Skany na Commons
Indeks stron
Alexander, książę mazowiecki, syn Ziemowita panującego na Płocku, Gostyniu, Sochaczewie, Rawie, Płońsku i części ziemi wiskiej, i Alexandry Olgierdówny, rodzonej siostry Wład. Jagiełły. Królowi wujowi młody książę był winien pierwsze kroki na świecie. Podany był albowiem przez niego w r. 1112 na kandydata do biskupstwa poznańskiego, po śmierci Piotra Wisza, ale nie utrzymał się przeciw Jędrzejowi z Gosławic. Poszukał więc sobie losu za granicą, gdzie był szczęśliwszy na dworze szwagra Ernesta Żelaznego księcia rakuskiego, który się właśnie podówczas ożenił z Cymbarką jego siostrą rodzoną w Krakowie, w początkach roku 1412. W r. 1417 książę chciał być udarowany w akademii krakowskiej zaszczytami naukowemi na wzór prymasa Trąby i udarowany niemi został, skoro później w r. 1422 był nawet rektorem akademii a w kapitule gnieźnieńskiej proboszczem metropolitalnym. W r. 1424 znajdował się w Krakowie na koronacyi Sonki, czwartej żony Jagiełły. W r. 1426 dzielić chciał się spadkiem po ojcu z liczną bardzo rodziną, ale nic nie dostał z powodu, że się już wyłącznie poświęcił stanowi duchownemu. Był już wtedy biskupem trydenckim. W sporze Eugenijusza IV z Felixem V, obranym przez sobor bazylejski, książę przyjął stronę Felixa, który go zaraz mianował kardynałem w r. 1440 i wyprawił w poselstwie do Polski, aby króla skłonił do oświadczenia się przeciw Eugenijuszowi. W r. 1441—2 posłował książę razem i do Niemiec. Kapituła krakowska i akademija uznawały Felixa, ale król się wahał, bo około niego kręcił się dobrze poseł Eugenijusza, kardynał Juljan Cesarini. Wuj cesarza Fryderyka III a brat cioteczny króla Polskiego, miał książę ważne stanowisko, ale kiedy go słuchano obojętnie, z niczem odjechał i Felix potem musiał złożyć papieztwo. Wtedy Fryderyk III dał księciu probostwo świętego Szczepana w Wiedniu, gdy jeszcze podówczas w tém mieście biskupów dyecezyjalnych nie było. Alexander był tutaj siódmym proboszczem, ale zarządzał parafiją nie osobiście, tylko przez wikaryjusza namiestnika. Miał jeszcze książę inne beneficyja w Niemczech, był patryjarchą akwilejskim i administratorem biskupstwa w Chur, w Szwajcaryi. Ale daty wielu tych beneficyjów, kiedy je objął, dotąd pewnej nie mamy. Jest w aktach kapituły krakowskiej bulla do Zbigniewa Oleśnickiego z dn a 5 Kwietnia 1443 r., w której się książę poleca biskupowi, jako legat kościoła powszechnego i druga z dnia 10 Kwietnia tegoż roku, w której się przedłuża jeszcze na rok jeden władza legata, nadana poprzednio w roku 1442 Zbigniewowi przez sobór bazylejski i stąd domysł, że książę nawet nie dojechał do Polski za pierwszą rażą; przedłużenie to legacyi nie ma jednak, zastrzeżono to w bulli, uwłaczać prawom książęcia Alexandra, w którego ręce miał nawet Zbigniew wykonać przysięgę na swoją dostojność. Ale najprędzej i Zbigniew nic sobie nie robił z rozkazów soboru i książę tytułem nie zaś godnością się cieszył. Tytuł jego kardynalski, był świętego Wawrzyńca in Damaso. Umarł książę w r. 1444. Są poszlaki że w Wiedniu. Nagrobek ma do dziś dnia tamże w kościele świętego Szczepana, wypisuje go całkiem w dziele swojem Kulczycki o Pamiątkach Wiednia. Zresztą śladów piśmiennych żadnych nie ma w Wiedniu o księciu Alexandrze, który aź do śmierci tytuł kardynała nosił, chociaż Felixa V policzono w rząd anty-papieży. Jul. B.


Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronie autora: Julian Bartoszewicz.