Encyklopedyja powszechna (1859)/Alfieri
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedyja powszechna |
| Tom | Tom I |
| Rozdział | Alfieri |
| Wydawca | S. Orgelbrand |
| Data wyd. | 1859 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Alfieri (Tittorio hrabia), włoski poeta dramatyczny, ur. w Asti w Piemoncie 1749 r., po nader zaniedbanem wychowaniu domowém przyjęty do uniwersytetu turyńskiego, z niewiększym zapasem wiadomości wstąpił do wojska, a w szybkim przelocie zwiedziwszy całą prawie Europę, powrócił do Turynu, gdzie po kilku latach spędzonych bezczynnie i w więzach niegodnej miłości, poświęcił się zawodowi literackiemu, mianowicie zaś dramatycznemu, do którego wrodzone sądził mieć powołanie. Pierwsze jego próby sceniczne: tragedyja Kleopatra i kro-tochwila Poeci, większego nad zasługę doznały powodzenia; sam jednak uczuł niedostateczność swojego ukształcenia i w 27 roku życia z zapałem zaczął się uczyć po łacinie, później udał się do Florencyi, żeby zupełnie się przejąć czystym dyjalektem toskańskim. Tu poznał Ludwikę Stolberg, hrabinę d’Albany (ob.), małżonkę pretendenta angielskiego, dla której najczystszą zapalił się miłością, a pod jej urokiem coraz szczytniejszych pragnąc wawrzynów poetycznych, gdy zupełnie chciał zostać niezależnym i niczem od ulubionych zajęć nie odrywać się, siostrze cały swój odstąpił majątek, dla siebie skromne tylko zachowując z niego dożywocie. Żył na przemiany we Florencyi i w Rzymie i w niespełna siedm lat napisał 14 tragedyi: Filip II, Polynices, Antiyona, Agamemnon, Wirginija, Orestes, Pazzi, Don Garda, Rozamunda, Maryja Stuart, Timoleon, Oktawija, Meropa, Saul, oprócz tego Traktat o tyranii i Przekład Sallustyjusza, a wierszem poemat w 4 pieśniach, p. t.: Etruryja zemszczono, oraz Pięć Od na rewolucyję Północno-Amerykańską. Po owdowieniu hrabiny d’Albany, dwaj kochankowie połączyli się z sobą na zawsze i mieszkali na przemiany w Paryżu i w Alzacyi, gdzie Alfieri napisał jeszcze tragedyje: Agis, Sofronisbe, Myrrha, i Dwóch Brutusów, oraz Traktat o księciu, Listy, Panegiryk Trajana, Cnota niepoznana i Wolna Ameryka. Rewolucyję francuzką powitał z gorącym zapałem i napisał nawet odę na cześć wzięcia Bastylli (Parigi sbastigliato); wkrótce jednak, oburzony wybrykami sprawy ludowej, udał się do Anglii, zkąd powróciwszy do Paryża w Sierpniu 1793 r., zaledwie ucieczką zdołał ocalić się od rzezi wrześniowej. Odtąd głęboką zapalił się nienawiścią przeciw Francuzom, zwiększoną jeszcze wypadkami 1798 r. we Włoszech; zaś nienawiść te złożył w gorzkiej, dopiero po śmierci jego wydanej satyrze, p. t.: Misogallo (wróg Gallów). W 50 roku życia zaczął się jeszcze z pomyślnym skutkiem uczyć po grecku, i tak wielkim przejął się podziwem genijuszu Homera, że na cześć jego ustanowił order rycerski. Um. 1803 r. we Florencyi, gdzie pochowany został w kościele ś. Krzyża; nagrobek jego, arcydzieło dłóta Kanowy, umieszczono między grobami Machiavellego i Michała Anioła. Alfieri próbował sił w trzech rodzajach dramatycznych; napisał bowiem 21 tragedyi, 6 komedyi i jedne na wpół tragedyje, na wpół operę p. t.: Abel, dziwacznie nazwaną przezeń tramelodyją, która wszakże uchodzi za najlepszy z jego utworów scenicznych. W ogóle utworom tym zbywa na świeżej twórczości i widny w nich upór, z jakim gwałt zadawał sobie samemu i sztuce. Natchnienie jego jest raczej polityczne, niż poetyckie. Alfieri w odrętwiałe umysły chciał wpoić zamiłowanie wolności i dla tego w scenie dopatrywał się szkoły, któraby zdołała nauczyć naród, jak należy być silnym, szlachetnym i wolnym. Pragnąc się uchronić od naśladownictwa, postanowił nie czytać żadnych poetów; usiłował działać jedynie najprostszemi środkami, bez żadnych ozdób retorycznych, wyłącznie męzką powagą. Dla tego też tragedyje jego są sztywne i zimne, a prostota jego planów graniczy z ubóstwem; wiersz nieharmonijny i twardy, język ogołocony z uroczego blasku wszelkiego kolorytu. Pomimo to atoli Alfieri ważną zjednał sobie zasługę w tragedyi włoskiej, usunął z niej bowiem panującą zniewieściałość i pedantyzm klassyczny podług wzorów attyckich. Komedyja nietyle mu się udawała: w niej także przeważa kierunek polityczny, twórczości nie ma żadnej, powikłanie jest bez żadnego zajęcia, charaktery naszkicowane ogólnie i bez najmniejszej indywidualności. Dzieła Alfierego wyszły w 37 tomach (Padwa i Brescia, 1809); najlepszy jego życiorys, oprócz niezmiernie ciekawej jego Autobijografii, napisał Cento-fanti (Tragedie e vita d’Alfieri; Florencyja, 1842). Kilka z jego tragedyi przełożonych jest na język polski, między innemi: Radomint i Zenobija przez Alojzego Felińskiego i Saul przez Wojciecha Bogusławskiego, obie drukowane w dziełach tych pisarzy.
