Encyklopedyja powszechna (1859)/Alizaryn
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedyja powszechna |
| Tom | Tom I |
| Rozdział | Alizaryn |
| Wydawca | S. Orgelbrand |
| Data wyd. | 1859 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Alizaryn, jeden z farbników marzanny (ob.); nie znajduje się w świeżych jej korzeniach, lecz się dopiero później tworzy przez fermentacyję, lub przez działanie kwasów albo alkalijów. Dotychczas jeszcze z zupełną pewnością nie rozstrzygnięto z jakiego ciała tworzy się alizaryn. Według Rochleder’a, ciałem tém jest kwas ruberytrynowy, zaś według Schunck'a, rubjan, który Rochleder uważał za nieczysty kwas wyżej wspomniony; Schunck wszakże okazał, że mniemanie to było nieuzasadnione. Nakoniec z najnowszych prac nad marzanną Higgius’a wynika, że alizaryn powstaje przez kolejną przemianę żółtego jej farbnika zwanego ksantinem, najprzód na rubjacyn a następnie na alizaryn. Jednakże pomimo prac tych i innych jeszcze chemików, tworzenie się alizarynu, nie zostało dotąd stanowczo wyjaśnionem, a nawet skład jego atomistyczny rozmaicie przyjmowanym bywa. Rochleder naznacza dla alizarynu formułę C60H19O19; Strecker C20H6O6; Schunk zaś; C14H5O4; każdy z tych chemików miał pewne powody skłaniające go do przyjęcia jednej z podanych formuł; którą jednakże z nich jako prawdziwą przyjąć wypadnie, rozstrzygną dalsze badania. Do otrzymywania alizarynu rozmaite podano przepisy; według nich otrzymany farbnik przedstawia ciało stałe koloru jutrzenkowago lub czerwonego, krystalizujące w igiełki lub łuszczki podobne do siarczyku cyny (aurum mussivum), stosownie do tego czy jest bezwodny czy z wodą połączony. Z rozwolnionego roztworu w alkoholu, w którym jak również i w eterze, łatwo się alizaryn rozpuszcza, krystalizuje w łuszczki zawierające 4 jedn. wody, którą w 100° utraca; ze stężonych zaś gorących roztworów w tych samych płynach, oddziela się w stanie bezwodnym w igłach czerwonych. Ostrożnie ogrzewany sublimuje w igiełki koloru jutrzenkowego; wszakże dosyć trudno, część bowiem rozkłada się i daje pozostałość węglowatą. Ługi alkaliczne rozpuszczają go w kolorze purpurowym; kwas siarczany stężony również go rozpuszcza; z tego roztworu woda oddziela go w stanie nie zmienionym. Woda wrząca rozpuszcza nadzwyczaj mało alizarynu, i na zimno osadza go prawie w zupełności. Tkaniny napojone trwalnikami (bejcami), w jego roztworach farbują się tak jak w marzannie; z bejcą ałunową wychodzi kolor czerwony, z żelazną fijoletowy. T. C.
