Encyklopedyja powszechna (1859)/Allijaż, stop
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedyja powszechna |
| Tom | Tom I |
| Rozdział | Allijaż, stop |
| Wydawca | S. Orgelbrand |
| Data wyd. | 1859 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Allijaż, stop, połączenie kruszców różnych razem stopi nych. Połączenie bywa w rozmaitych stosunkach mieszaniny. Od natury kruszców łączonych i stosunku ich w stopie, zawisły różne własności w nowem ciele, które pojedynczym kruszcom nie służą, lub w niższym tylko stopniu; i tak, niektóre stopy posiadają dźwięk mocniejszy i donośniejszy, i dlatego służą na dzwony; inne stają się topliwszemi jak kruszce, w skład ich wchodzące; w ogólności zaś przez połączenie stają się zbitszemi, chociaż tracą ciągłość, a na powierzchni łatwo się utleniają (oxydują). Alliaże uważane są zwykle za proste mieszaniny bezstosunkowe, wszakże krysztalizowanie w wielu razach dostrzegane, przemawia za tem, iż one stanowią związki chemiczne, czyli zachowują stosunki stałe, ztąd potrzeba utrafienia stosunku i zachowania go, aby osiągnąć żądane własności w stopie. W rzemiosłach i sztukach, różne przybierają nazwiska według części składowych i onych stosunku. Najdawniej znane są różne bronzy czyli spiże, to jest stopy miedzi i cyny, używane na oręże u starożytnych, na posągi i różne odlewy. Kruszec dzwonowy jest także spiżem. Z domieszania cynku do miedzi powstają, wedle zachodzącego stosunku w mieszaninie, mosiądze, tombaki; za dodaniem niklu tworzy się nowe srebro, biały kruszec i kruszec książęcy (prince-metal). Do stopów należy stop Darsefa z bizmutu, ołowiu i cyny, topliwy w wodzie wrzącej, czyli około 80 R. Lutowiny, t. j. cyna z ołowiem, używają się do spajania czyli lutowania, mianowicie miedzi i mosiądzu. Nie pomińmy materyjału drukarskiego, z którego odlewane są czcionki, a który składa się głównie z ołowiu i antymonu. Wreszcie i kruszce w monetach złotych i srebrnych są stopami, równie jak i bilion; w pierwszych dodaje się pewna część miedzi dla nadania twardości, a zatem trwałości w obiegu, w drugich, to jest wzdawkowej monecie srebrnej, dla pokrycia kosztu wybicia i uniknienia zbyt małej objętości pieniądza. H. Ł.
